“Kennen jullie nog een goede crimeserie?” Het is een vraag die regelmatig voorbijkomt in onze groepsapp. Als criminologiestudenten valt het ons op dat de streamingdiensten vol staan met crimegerelateerd materiaal. Wat voor ons heerlijk is, maar we moeten toegeven dat wij soms ter afleiding ook liever iets anders gaan kijken. Toch trok de serie ‘The Serpent’ meteen onze aandacht.
“Echt wat voor jullie”, werd al vanuit verschillende hoeken geopperd. Vol verwachting begonnen we met kijken. Binnen een paar avonden hadden we alle afleveringen verslonden. Een goede tv-kraker met een Nederlandse tintje én gebaseerd op een waargebeurd verhaal over seriemoordenaar Chares Sobhraj, alias ‘het Serpent’.
Waarschuwing
We zullen proberen niet te veel te verklappen, maar geven toch een waarschuwing vantevoren voor iedereen die de reeks nog niet heeft gezien.
Wat maakt het verhaal nu zo intens aangrijpend? Het begint allemaal in de jaren zeventig toen de ‘Hippie Trail’ een bekende reisroute van Europa tot Zuidoost-Azie enorm populair was. Vooral onder jonge toeristen die op zoek waren naar geluk, plezier, avontuur, liefde en innerlijke rust.
Sobhraj zag in deze mensen het perfecte slachtoffer. In veel gevallen nodigde hij de jonge reizigers uit om bij hem thuis te komen, waarna hij zijn slachtoffers drogeerde. Hij liet hen geloven dat ze ziek waren en gaf vervolgens ‘medicijnen’ (in werkelijkheid ging het om gif) die de slachtoffers nog zieker maakten. Vervolgens beroofde hij de doodzieke toeristen van hun bezittingen.
Twaalf mensen
Sommige slachtoffers werden door steken, verwurgen, verbranden of door verdrinking door Sobhraj om het leven gebracht. Geschat wordt dat twaalf mensen in Frankrijk, Griekenland, Turkije, Iran, Afghanistan, Pakistan, India, Nepal, Thailand en Maleisië slachtoffer werden van Sobhraj.
Tijdens onze bachelor criminologie en master Forensische Criminologie hebben wij veel seriemoordenaars leren kennen (in theorie dan, gelukkig) en geanalyseerd. Tijdens zo’n analyse is het belangrijk om het motief van de seriemoordenaar te bestuderen en wordt gekeken in hoeverre de dader past in het ‘algemene’ plaatje van andere seriemoordenaars. Dat Sobhraj een vreemde vogel is, – ja, hij leeft nog – staat vast. Daar komt ook nog eens bij dat zijn motief niet glashelder is, aangezien hij nooit uitdrukkelijk heeft verklaard waarom hij zijn misdaden pleegde.
Meervoudige doding wordt gezien als het doden van meerdere mensen op hetzelfde of op verschillende momenten door een of weinig mensen. Doel van het doden is het bevredigen van persoonlijke verlangens zoals macht, (financieel) gewin, wraak, seks, loyaliteit of controle (Levin & Fox, 2017). Bij seriemoordenaars is de definitie ‘het doden van meerdere mensen op verschillende momenten’.
Psychopathie
Veel seriemoordenaars hebben een normaal leven, ze hebben vaak een echtgenote en een goede baan (Chan, 2017). De overstap naar het plegen van seriemoorden kan gelegen zijn in de psychopathie van de dader (Levin & Fox, 2017). In de criminologie is het interessant om te beginnen bij de jeugd van de dader. Gebeurtenissen in iemands jeugdjaren kunnen namelijk een belangrijke verklaring zijn voor later deviant (afwijkend) gedrag.
Hoe zit dat met Sobhraj?
Charles Sobhrajj werd geboren in 1940 in Saigon (tegenwoordig: Ho Chi Minhstad) in Vietnam waar hij ook opgegroeid is, tot zijn ouders gingen scheiden en zijn vader het contact met hem verbrak.
Zijn moeder is de Vietnamese Tran Loan Phung en zijn vader is Indiër Hatchand Sobhraj. Later kreeg de moeder van Charles Sobhraj een nieuwe man, een Franse luitenant. Naar verluidt was dit geen fijne periode voor Sobhraj, hij werd namelijk – op z’n zachtst gezegd – nogal verwaarloosd.
Onaangename jeugd
Het is denkbaar dat Sobhraj door de stelselmatige verwaarlozing en zijn onaangename jeugd crimineel gedrag heeft ontwikkeld. De echte start van zijn criminele carrière was al in zijn tienerjare
Sobhraj begon met kleine vergrijpen, zoals het beroven van vrouwen en het stelen van auto’s. Zijn eerste gevangenisstraf zat hij uit in Parijs in 1963. Hier ontmoette hij de rijke Felix d’Escogne, een vrijwilliger in de gevangenis waar hij vastzat. Na zijn vrijlating kwam Sobhraj dankzij d’Escogne in contact met de Parijse high society Sobhraj rook geld. Door een aantal inbraken en oplichtingen wist hij zijn portemonnee goed te vullen.
Toen Sobhraj 29 was, werd hij opnieuw gearresteerd vanwege een gewapende overval op een juwelierszaak. Hij wist destijds te ontsnappen door te doen alsof hij iets onder de leden heeft. Sobhraj vluchtte naar Kabul en begon daar met het beroven en oplichten van toeristen op de Hippie Trail. Alweer werd hij opgepakt om – hou je vast – met dezelfde tactiek te ontsnappen.
Vervalste
Na twee jaar op de vlucht te zijn geweest en door tientallen gestolen en vervalste paspoorten te gebruiken, sloot zijn jongere halfbroer André zich bij hem aan.
De twee werden ‘partners in crime’. In Athene liep Sobhraj na een tijdje uiteraard weer tegen de lamp, ditmaal samen met zijn broer. Opnieuw gebeurde er iets spectaculairs. Dat Sobhraj een sluw mannetje is, weten we nu wel. Maar wie had kunnen vermoeden dat hij toen zelfs zijn eigen halfbroertje zou opofferen door met hem van identiteit te wisselen? Door die geslepen zet werd André wel opgepakt en diende hij vervolgens een gevangenisstraf van achttien jaar uit te zitten. Van je familie moet je het maar hebben…
We schreven al dat we zouden proberen niet teveel te ‘spoilen’. En dat hebben we ook niet gedaan, want het verhaal begon toen pas echt.
Rechterhand
Sobhraj pleegde zijn eerste bekend geworden moorden in 1975. Dat deed hij samen met Ajay Chowdhury, een jongen uit India die naarmate de tijd verstreek steeds meer de rechterhand van Sobhraj werd.
Ook Marie-Andrée Leclerc sloot zich aan bij het moordlustige koppel. Deze vrouw uit Canada zou zelfs de fanatiekste volgeling van Sobhraj worden De meeste slachtoffers brachten voor hun dood enige tijd door met het drietal. Een gezellige tijd,waarin een vertrouwensband werd opgebouwd. Daarna werden de slachtoffers zonder pardon gedrogeerd en beroofd.
Sobhraj beweerde dat de meeste van zijn slachtoffers eigenlijk overleden door een overdosis drugs. Zogenaamde domme toeristen en wilde hippies die te hard hadden gefeest. Veel waarschijnlijker is echter dat de slachtoffers gedreigd hebben Sobhraj te ontmaskeren waardoor hij hen wel moest vermoorden en eeuwig het zwijgen op moest leggen. In een vrij korte periode maakte Sobhraj twaalf slachtoffers onder de toeristen. In 1976 werd hij namelijk weer opgepakt, dit keer zat hij een langere tijd achter de tralies.
Knippenberg
Het balletje ging pas echt rollen door de Nederlandse ambassadesecretaris Herman Knippenberg en diens enorme doorzettingsvermogen. Toen de verontruste ouders van de vermist geraakte, Nederlandse backpackers Henk Bintanja en Cocky Hemker bij de Nederlandse ambassade van Thailand aanklopten, zag Knippenberg de noodzaak om dit verder te onderzoeken.
Uiteindelijk werd duidelijk dat het Nederlandse stel levend werd verbrand door Sobhraj. Bovendien ontdekte Knippenberg dat er meer slachtoffers moesten zijn en dat Sobhraj dus een ware seriemoordenaar moest zijn.
Het is een bizar verhaal natuurlijk. Je vraagt je af hoe iemand zo kan worden.
Onderzoekers
De onderzoekers Caspi en Mofitt stelden dat 85% van de adolescente criminelen geen crimineel gedrag meer vertoonden toen zij de leeftijd van 28 waren gepasseerd.
Na het verhaal hierboven is het duidelijk dat Sobhraj niet tot die 85% behoort. Hij behoort bij de veel kleinere groep die continu crimineel gedrag laat zien, vanaf de kindertijd tot ver in het volwassen leven. Deze daders worden ook wel ‘life course persistent offenders’ genoemd en vaak gekenmerkt door neuropsychologische tekorten opgelopen in de kindertijd. Hoe loop je dat op? Bijvoorbeeld door het meemaken van traumatische gebeurtenissen als mishandeling en verwaarlozing. Precies dat wat Sobhraj had moeten doorstaan in zijn jeugd.
Sobhraj’s motief draaide, voor zover we weten, niet om seks. Waarschijnlijk vermoordde hij zijn slachtoffers alleen om te voorkomen dat hij ontmaskerd zou worden. Een motief vanuit de rationele keuzetheorie, waarin wordt uitgegaan dat crimineel gedrag ontstaat na een individuele en economische afweging. Je zou het een kosten-batenafweging kunnen noemen.
Verdienen
Deze seriedader kon immers flink verdienen met het beroven van zijn slachtoffers te beroven en met hun paspoorten nieuwe identiteiten aannemen, waardoor hij lastig was op te sporen. De kosten waren voor Sobhraj relatief laag.
Verschillende ambassades lieten het na om werk te maken van de zaken rond hun vermiste of overleden landgenoten. Er werd simpelweg niet vermoed dat zij waren omgebracht door een gevaarlijke seriemoordenaar was. De grote uitzondering was de Nederlandse consul Knippenberg die later tegen Tubantia verklaarde dat hij vooral een gevecht tegen bureaucratie diende te voeren.
In de serie komt bovendien naar voren dat Sobhraj profiteerde van corrupte Aziatische politiediensten. Dat maakt zijn keuze om over te gaan tot het plegen van een levensdelict nog aantrekkelijker: de pakkans was er immers klein.
Kenmerken
Slachtoffers van seriemoord hebben veelal kenmerken die overeenkomen (Myers et al., 1993). Zo koost de Amerikaanse seriemoordenaar Ted Bundy vooral bruinharige studentes uit als slachtoffer.
Sobhraj’s slachtoffers leken qua uiterlijk bepaald niet op elkaar. Maar de meesten waren Amerikaanse en Europese toeristen die de Hippie Trail bereisden. Waarschijnlijk koos hij voor deze groep omdat zij makkelijke slachtoffers waren: jong, goedgelovig en bovendien onbekend met de verre, vreemde bestemmingen van hun reizen. Met mooie woorden en beloftes wist Sobhraj hen aan zich te binden, de meesten moesten dat betalen met hun leven.
In 1997 kwam Sobhraj weer op vrije voeten. Mocht je tijd hebben, zoek dan vooral op hoe hij na tien jaar het alweer had klaargespeeld om te ontsnappen uit de gevangenis. Je gelooft je ogen niet, als je dat leest.
Typerend
In 2003 keerde Sobhraj terug naar Nepal, een van de weinige landen waar hij nog gezocht werd door de autoriteiten. Een stap die overigens typerend is voor zijn verlangen naar aandacht, hoogmoed en vertrouwen in zijn eigen intellect. Hij dacht toen dat ze hem niet zouden kunnen pakken, laat staan veroordelen.
Maar de autoriteiten in Nepal zorgden er na het snelle handelen van ambassademedewerker Knippenberg voor dat de seriemoordenaar op 1 september 2003 kon worden ingerekend. Een jaar later werd Sobhraj veroordeeld wegens twee moorden.
Hij kreeg levenslang en zit ook nu nog achter de tralies. En dat is maar beter ook. Zo kan iedereen – wanneer het weer mag – met een gerust hart gaan backpacken.
*Meer lezen van Nikki, Iris en hun studiegenoot Eva Huizing? Lees dan hun vorige column, een artikel over sugardaddy’s anno 2021.