Rond het tv-programma The Voice of Holland was de afgelopen weken veel te doen. Seksuele intimidatie, ontucht, seksueel geweld en verkrachting zijn zaken waarmee ook ik tijdens mijn werk als casemanager bij Slachtofferhulp Nederland dagelijks te maken heb.
Zijn de gebeurtenissen rondom The Voice uniek? Nee, bepaald niet. Maar het is wel uniek dat deze vrouwen meer dan voorheen een stem hebben gevonden om te vertellen wat er is gebeurd en om aan te geven dat grenzen zijn overschreden.
Discussie
Veel discussie ontstond de afgelopen weken over de vraag waarom de betrokken vrouwen niet eerder van zich hebben laten horen en waarom zij zo lang niets gezegd.
In deze column wil ik daar wat langer bij stilstaan en neem ik je mee naar verschillende zaken die ik als casemanager behandelde. Een tijdje terug kwam ik thuis bij een jong meisje dat was verkracht. Het was al een flink aantal maanden geleden gebeurd, maar het meisje had niets durven zeggen tegen haar directe omgeving.
Omdat het haar ouders was opgevallen dat haar gedrag ernstig was veranderd, hadden zij hulp voor hun dochter gezocht. Ook nu bleek dat het meisje nog altijd niet veel kwijt wilde. Ze boog haar hoofd, terwijl ze met me sprak. Het was duidelijk dat ze zich schaamde.
Schuld en schaamte zouden uiteraard de dader moeten bezighouden. Maar juist bij seksueel geweld is het vaak het slachtoffer dat in de greep verkeert van die gevoelens.
Rechtbank
Een hele tijd later zaten we in de rechtbank, ook de verdachte was aanwezig. Ik voelde en zag hoe het meisje begon te trillen toen ze de man die haar had verkracht weer onder ogen kreeg.
De verdachte zelf maakte een rustige indruk, zat wat onderuit gezakt, gaapte meermaals en rekte zich regelmatig uit. Het maakte op mij de indruk dat hij zijn bed niet uit had willen komen en dat hij het allemaal maar onzin vond. Het konden uiteraard ook zijn zenuwen zijn. In elk geval was het meisje niet echt geholpen met deze houding.
Tijdens de zitting stelde de rechter verschillende vragen aan hem. Ik hoorde de man zeggen dat meisjes die naar zijn huis komen, maar moeten weten dat ze dan seks met hem hebben. Dat dit meisje veel te jong was en niet op de hoogte was van wat er van haar verwacht had, had ze gewoon tegen hem kunnen zeggen, toch?
Versteld
Ik stond versteld. De verdachte bleef het meisje ijskoud de schuld geven. Ook het slachtoffer luisterde naar zijn woorden. Het was niet de eerste keer dat zij dit verwijt hoorde. Juist dat maakt nu dat vrouwen vaak zwijgen over wat hen is overkomen.
Slachtoffers zijn vaak op zoek naar wat zij zelf anders hadden kunnen doen. Dat is precies wat ik de veroorzakers van dit geweld graag zie doen: ze draaien het om en bezorgen hun slachtoffers een schuldcomplex.
Maar laat ik teruggaan naar de rechtszaak. Het was de beurt aan het meisje; ze mocht gebruik maken van haar spreekrecht. Samen met haar had ik lang naar dit moment toegewerkt. Eindelijk durfde ze haar verkrachter te zeggen wat ze al die tijd niet had gekund.
Trillend
Trillend maar krachtig sprak ze zich bij de rechter uit. Het meisje vertelde hoe traumatisch haar allereerste seksuele ervaring was geweest, hoe de man haar had gedwongen en welke gevolgen dat alles voor haar had gekregen. Want ook nu moest ze nog altijd therapie ondergaan.
Ze eindigde met de woorden dat ze zo graag een mooie, allereerste ervaring had willen beleven. Maar de verdachte had dat haar voor altijd ontnomen. De rechter vroeg de verdachte om een reactie. Maar de man zweeg en haalde slechts zijn schouders op. Weer stond ik te kijken van zijn mensonterende en vernederende optreden.
Voor het meisje deed het er niet eens meer toe. Ze had haar stem laten horen. Want vroeg of laat kun je als slachtoffer die stap nemen en vertellen hoe het zit. En hoe bizar is het dat juist gebeurtenissen in een talentenshow die The Voice heet, vrouwen nu aanzet om hun stem te laten horen?
Aangifte
Het proces van aangifte doen, is een langdurig proces, waar je geen invloed op hebt. Het brengt veel spanningen met zich mee. Om goed onderzoek te doen, moet de politie veel vragen stellen en veel van een slachtoffer weten. Alle intieme details zijn van belang.
Dat maakt het soms ook lastig om over te gaan tot het doen van aangifte.
Zo ontmoette ik in het verleden een jonge vrouw die aangifte wilde doen van verkrachting. De verdachte in deze zaak was een invloedrijke man. Dat maakte dat ze bang was voor de gevolgen.
Machtig
Was ze wel in staat om het op te nemen tegen iemand die zo machtig is, vroeg ze zich regelmatig af. Hij heeft geld, aanzien en een reputatie te verliezen, drong tot haar door. Het slachtoffer dacht er lang over, ik heb er vaak met haar over gesproken. Wel of geen aangifte doen, wat betekent dat voor jou, is tijdens zo’n proces een belangrijke vraag.
Toch heeft deze jonge vrouw doorgezet. Ondanks het feit dat ze er tegenop zag, woog het voor haar zwaarder om hem te stoppen en ervoor te zorgen dat andere meisjes niet hetzelfde zou overkomen.
Eerste
Het doet me ook denken aan een van mijn eerste zaken waarbij ik als casemanager betrokken raakte. In dit geval ging het om een jonge knul die seksueel was misbruikt door iemand uit zijn buurt. De dader was veel ouder dan hij.
In een van onze eerste gesprekken ging het over schuld. Het slachtoffer bleek eerder te zijn gewaarschuwd voor deze man. De jongen vertelde ook dat zijn ouders hem hadden opgevoed met de boodschap om niet met vreemden mee te gaan, iets dat velen van ons in de jeugdjaren is bijgebracht.
Desondanks was de jongen toch met de man meegegaan. De knul was voorgehouden dat het zo leuk zo zijn om bij de man thuis op de Playstation te gamen. Voordat het slachtoffer zich goed en wel realiseerde wat er gebeurde, was het misbruik al gebeurd…
Gesprekken
Deze jongen besloot – na meerdere gesprekken – om geen aangifte te doen. Hij kon en durfde het proces niet aan te gaan. Wel zijn we samen op zoek gegaan naar passende hulpverlening voor hem.
Dat vind ik nu dapper van deze vrouwen en mannen: ongeacht of zij nu wel of geen aangifte deden – ze spraken zich uit, gaven aan dat het niet oké is wat hen overkwam en zij lieten weten dat zij last hebben van wat er is gebeurd.
Want als slachtoffer gebruik je je stem wanneer jìj daaraan toe bent.