Het verloop van de tbs-behandeling van Nadia’s moordenaar

Met mijn moeder, mijn man en een goede vriendin van mijn moeder was ik afgelopen maandag aanwezig bij alweer de vijfde tbs-verlengingszitting tegen Pascal F., de moordenaar van mijn zus Nadia.

Sinds de start van zijn behandeling bij tbs-kliniek de Rooyse Wissel is Pascal F. zijn tweede naam ‘Jacob’ als roepnaam gaan gebruiken. Ik vind het onbegrijpelijk dat zijn behandelaren daarin mee gaan. Naar mijn idee is de keuze om een andere naam aan te nemen onderdeel van zijn ontkennende gedrag. Alsof alleen ‘Pascal’ een moordenaar is, terwijl zijn alias ‘Jacob’ onschuldig is.

Behandeltraject

Pascal F. begon tien jaar geleden aan zijn psychiatrische behandeltraject vanwege het vermoeden van een stoornis die tot op dat moment niet was vastgesteld. Het heeft meer dan zes jaar geduurd tot hij enigszins wilde meewerken aan zijn behandeling. Hoewel het lastig behandelen is wanneer onduidelijk is welke diagnose iemand heeft, is een tbs-gestelde niet verplicht om mee te werken aan het psychodiagnostisch onderzoek. Voor mij als nabestaande, tevens medisch specialist, is dat onbegrijpelijk.

In mijn werk als revalidatiearts ben ik voornamelijk betrokken bij cliënten die in aanmerking komen voor een poliklinische revalidatiebehandeling omdat zij kampen met chronische, aspecifieke pijnklachten.

Voorwaarde

Een essentiële voorwaarde om een behandeling te kunnen krijgen, is dat iemand gemotiveerd is om naast een lichamelijke training ook een gedragsmatige behandeling samen met de psycholoog aan te gaan. Met andere woorden; wanneer het behandelteam grote twijfels heeft over de motivatie van een cliënt wordt de revalidatiebehandeling niet gestart.

Toch vond het gerechtshof in Arnhem tijdens het toenmalige hoger beroep tegen Pascal F. de onduidelijkheid over de aanwezigheid van een psychiatrische diagnose geen argument om hem naast een celstraf geen tbs met dwangverpleging op te leggen. Uitgangspunt daarbij was het sterke vermoeden op een zeer hoge recidivekans wanneer Pascal F. onbehandeld in de maatschappij terug zou keren na pakweg twaalf jaar detentie.

Primaire doel

Het primaire doel van tbs met dwangverpleging is dat door de behandeling beoogd wordt daders op een veiligere manier terug te laten keren in de samenleving. Niet het vergelden van het delict, maar het behandelen van de aanwezige psychiatrische aandoening(en) staat daarbij op de voorgrond. De emotionele belangen van de slachtoffers en de nabestaanden maken op geen enkele wijze deel uit van de behandeling van de tbs-gestelde.

Als ik Pascals behandelend psychiater was, dan zou ik hem bijvoorbeeld in het kader van blootstellingstherapie dwingend adviseren om samen met een behandelaar naar ‘OverLeven’ (de documentaire over mijn zus) te kijken.

Pijnlijk

Ik ben mij er terdege van bewust dat het voorkomen van een recidive nooit volledig gegarandeerd kan worden. Maar als nabestaande is het extreem pijnlijk om keer op keer te ervaren dat de moordenaar van mijn zus al tien jaar lang consequent door een bataljon aan behandelaren en rechters beschermd wordt voor de blootstelling aan mijn verdriet en voor het leed dat hij met zijn daad heeft aangericht in mijn en mijn moeder haar leven.

*tekst gaat door onder de foto*

Door daders te confronteren met de verklaringen van hun slachtoffers of van de nabestaanden van hun slachtoffers, of door Pascal te confronteren met de documentaire over het slachtoffer dat hij heeft gedood, is er naar mijn mening een kleine kans dat hij oprecht onder de indruk raakt van het leed dat hij heeft aangericht. Zodat hij heel misschien minder snel geneigd is om in de toekomst opnieuw over te gaan tot het plegen van buitensporig geweld. Zou deze kans, ook al is die misschien klein, niet veel meer en veel duidelijker onderzocht moeten worden en onderdeel moeten worden van zijn behandeling en van de behandeling van andere daders?

Vraagtekens

Ik heb namelijk grote vraagtekens bij de succeskans van een gedragsmatige tbs-behandeling, wanneer de betrokkene zelf absoluut niet gemotiveerd is om behandeld te worden. Pascal is immers nooit gemotiveerd geweest voor zijn psychiatrische behandeling. Sterker nog op het moment dat hij aan zijn ‘behandeling’ mocht beginnen, beweerde hij nog steeds met volle overtuiging, onschuldig te zijn!

Er was tien jaar geleden volgens medisch vakjargon dan ook sprake van het volledig ontbreken van enig ziekte-inzicht. Terwijl juist het hebben van ziekte-inzicht cruciaal is voor een succesvol behandelverloop. De behandelaren van Pascal zullen ongetwijfeld beweren dat juist het verkrijgen van dit ziekte-inzicht onderdeel is van zijn tbs-behandeling. Zij juichen het toe dat de ‘patiënt’ ruim vijftien jaar na de moord, is gaan erkennen dat hij Nadia heeft gedood.

Berekenend

Toen ik vier jaar geleden voor het eerst over deze zogenaamde erkenning hoorde, voelde dat als een klap in mijn gezicht. Pas nadat het voor Pascal van belang was om te doen alsof hij niet meer ontkende dat hij Nadia vermoord had – erkenning van het delict is een cruciale voorwaarde om op termijn terug te kunnen keren in de maatschappij – ging hij zijn daad toegeven. Deze totaal onverwachte erkenning voelt voor mij zeer berekenend aan.

Zou hij oprechte spijt hebben, dan zou Pascal de verantwoordelijkheid voor zijn daad volledig op zijn conto moeten schrijven. In tegenstelling daarvan schuift hij de verantwoordelijkheid voor haar dood ten onrechte in de schoenen van mijn zus door te beweren dat Nadia het huis in brand wilde steken en dat hij – om dit onheil af te wenden – haar wel moest vermoorden. Die grove leugen om zijn daad te vergoelijken, ervaar ik als een nieuwe krenking.

Gunst

Evengoed steekt het mij dat Pascal doordat hij tbs opgelegd heeft gekregen een gunst is verleend, een gunst die hij in mijn ogen niet heeft verdiend. Het is meer dan pijnlijk om te aanschouwen hoezeer daders beschermd, gesteund en begeleid worden op kosten van de maatschappij.

Sterker nog; door zijn behandelaren wordt er naar Pascal F. gerefereerd als de ‘patiënt’. In mijn ogen zou het woord ‘cliënt’ een veel passendere verwijzing zijn. Want daar waar het woord ‘patiënt’ de betrokkene ontslaat van het hebben van enige verantwoordelijkheid in zijn ziekte en het daaruit voortvloeiende gedrag, impliceert de term ‘cliënt’ dat de betrokkene zelf mede verantwoordelijk is voor het slagen of het falen van zijn behandeling.

Gemotiveerd

Ook ben ik van mening dat een eventuele gedragsmatige behandeling op de lange termijn alleen succesvol kan zijn wanneer de betrokkene intrinsiek gemotiveerd is om behandeld te worden en bereid (en in staat) is om de regie te nemen over zijn behandeling. Dat betekent dat de behandeling pas start nadat iemand erkent dat hij een probleem heeft.

Iemand moet bovendien erkennen dat het noodzakelijk is om voor dit probleem behandeld te worden. Dat is een van de redenen waarom de officier van justitie conform het advies van de Rooyse Wissel maandag twee jaar verlenging van de tbs heeft geëist.

Wankel

Pascal is de moord op mijn zus gaan erkennen. Maar zijn bereidheid om te veranderen en samen te werken met zijn behandelaren is ondanks dat hij al tien jaar intensief ‘behandeld’ is nog extreem wankel. Ongeacht wat de rechtbank besluit, het is overduidelijk dat Pascal F. nog lang geen uitzicht heeft op de beëindiging van zijn tbs, een behandeling die – nota bene – op jaarbasis bijna 2 ton kost.

*Lees ook Lucinda’s vorige column: over de zoektocht naar het verdwenen geld van Nadia’s moordenaar.

Update

**De rechtbank heeft vrijdag 21 mei conform het advies van de kliniek en de eis van het OM besloten dat de tbs van Pascal F. met twee jaar wordt verlengd. De rechtbank heeft bekendgemaakt dat dat noodzakelijk is vanwege de algemene veiligheid en omwille van het feit dat F. nog niet is uitbehandeld.

Bovendien, blijkt uit een persbericht van de rechtbank, is na de voorlaatste tbs-verlenging in 2019 gebleken dat ‘de positieve ontwikkeling’ die F. doormaakte ‘is gestagneerd.’ In het persbericht staat verder dat ‘er sprake was van agressie naar een medewerker’ van de tbs-kliniek, dat Pascal F. zijn afspraken niet nakwam en dat er bij hem geen ‘commitment meer was om mee te werken aan diverse behandelingen en gesprekken.’

Nadia’s nabestaanden houden er rekening mee dat F. daartegen in beroep zal gaan, zodat zij medio september opnieuw naar het gerechtshof in Arnhem zullen moeten afreizen.