Geweldszaken, bedreigingen, stalking, verkeersongevallen: het zijn allemaal situaties waarin het Openbaar Ministerie de dader kan vervolgen. Een zaak komt dan in beginsel voor de rechter die de dader een straf of maatregel kan opleggen en hem of haar kan verplichten een schadevergoeding te betalen aan het slachtoffer.
Sinds juni 2017 kan na een aangifte of tijdens een lopende strafzaak echter ook een mediationtraject worden ingezet. Ontloopt de dader dan niet zijn of haar straf? Wat zijn de voordelen vergeleken met een vervolging? En wat kun je ervan verwachten? Ik leg het in deze column graag uit.
Open
Laat ik voorop stellen dat niet elk dossier zich leent voor mediation. Wanneer het gaat om ernstige, strafbare feiten zoals (een poging tot) moord of doodslag, zware mishandeling of verkrachting, dan is mediation niet het aangewezen middel. Vergelding moet in die gevallen immers centraal staan. Niet alleen ten opzichte van het slachtoffer, maar tevens in het algemeen belang. Over het algemeen wordt juist bij de minder ernstige, strafbare feiten gekozen voor mediation. De dader moet het feit dan hebben bekend, bovendien dienen beide partijen open te staan voor mediation.
Als de dader en het slachtoffer elkaar kennen of familie zijn en elkaar in de toekomst kunnen tegenkomen, is mediation vaak een goede oplossing. Bij mediation gaan de verdachte en het slachtoffer met elkaar in gesprek over het incident, terwijl zij daarbij meestal worden bijgestaan door hun advocaten. Het uiteindelijke doel is dat zij samen afspraken maken die bijdragen aan de oplossing van het conflict en dat zij tot een overeenkomst komen in zaken als schade en herstel. Dat doen zij met de hulp van een gespecialiseerde mediator. De mediator is onpartijdig.
Politie
Het initiatief tot mediation zal meestal uitgaan van de politie, de officier van justitie of de rechter. De betrokken partijen kunnen echter ook zelf mediation voorstellen.
Tijdens de mediation wordt gestreefd naar herstel van vertrouwen, verder kunnen een schadevergoeding of bepaalde voorwaarden aan de orde komen. Zo kan worden afgesproken dat de dader zich in de toekomst houdt aan een contact- of gebiedsverbod.
Het slachtoffer krijgt gelegenheid om vragen te stellen en uit te leggen welke impact het strafbare feit op hem of haar heeft gehad. De dader kan tijdens de mediation verantwoordelijkheid nemen en spijt betonen. Eventuele afspraken, bijvoorbeeld over een schadevergoeding, worden vervolgens opgenomen in een vaststellingsovereenkomst. Die overeenkomst wordt naar de politie, officier van justitie en de rechtbank gezonden. Deze partijen houden bij hun beslissingen vervolgens rekening met de uitkomst van de mediation.
Geslaagde
Een geslaagde mediation voorkomt beslist niet dat de dader wordt vervolgd. Dat besluit is uiteindelijk aan de officier van justitie of aan de rechter. In veel gevallen wordt echter wel rekening met een mediationtraject gehouden, tenzij de dader de voorwaarden niet nakomt. Zo biedt de vaststellingsovereenkomst meteen ook een goede stok achter de deur om herhaling te voorkomen.
Mijn ervaring is dat mediation slachtoffers goed kan helpen bij hun verwerking van het leed dat hen is aangedaan. Gevoelens van boosheid, angst en onveiligheid kunnen afnemen, wanneer de dader heeft kunnen uitleggen waarom hij of zij de daad heeft begaan en zijn of haar excuses heeft kunnen aanbieden.
Waarde
Voor slachtoffers is die erkenning vaak van veel meer waarde dan een veroordelend vonnis van de strafrechter, waarbij ik wil opmerken dat straffen in Nederland nogal laag zijn. Aan de andere kant heeft mediation ook een preventief effect: een dader zal minder snel opnieuw de fout ingaan.
Mediation is een goede optie wanneer de verdachte en het slachtoffer elkaar in de toekomst kunnen blijven tegenkomen. Zo stond ik recent een vrouw bij die ’s nachts in haar woning werd overvallen door een bekende die haar ernstig bedreigde. De man was verbaal zeer agressief geweest en had gedreigd haar iets aan te doen.
Mijn cliënte kon lange tijd geen kant op en wist uiteindelijk weg te komen door een pepperspray te gebruiken. Zij deed aangifte van bedreiging waarop het Openbaar Ministerie mediation voorstelde.
Familie
De verdachte bleek familie te zijn van de ex-partner van mijn cliënte. De vrouw en haar ex zaten net middenin een zogeheten vechtscheiding. De dader had zich dat op enig moment dusdanig aangetrokken dat hij in zijn emotie verhaal wilde gaan halen.
Tijdens het mediationtraject werden goede afspraken gemaakt. De man kreeg een contact- en gebiedsverbod, zodat mijn cliënte en hij elkaar enige tijd niet zouden kunnen tegenkomen. Verder betaalde de man, als erkenning, een schadevergoeding aan mijn cliënte.
Het deed me goed om te zien hoe deze twee mensen na afloop van de mediation elkaar een hand gaven en elkaar weer in de ogen durfden te kijken. De dader was toch niet dat ‘monster’ dat zij dacht dat hij was, vertelde mijn cliënte toen we samen naar buiten liepen.
*Geïnteresseerd in meer columns van Diwi? Lees dan ook haar vorige bijdrage!