De afgelopen maanden heb ik op deze site verschillende gebeurtenissen beschreven waardoor mijn moeder en ik in de nasleep van de moord op mijn zus volledig uit balans raakten. Ik stond al eerder stil bij het feit dat Nadia’s gruwelijke dood slechts het begin bleek van een horror-rollercoaster die niet maanden, maar jaren bleef doorrollen.
Pascal F. is als dader de hoofdschuldige; hij heeft mijn zus willens en wetens omgebracht. Ik denk dat er geen discussie over hoeft te bestaan dat zijn gedrag een lange celstraf rechtvaardigt. Door Nadia te doden heeft Pascal haar recht op leven vernietigd. Dat alles heeft ertoe geleid dat onze gevoelens van veiligheid, direct beschadigd zijn. Een van de kenmerken van ptss is dat er sprake is (geweest) van direct levensbedreigend gevaar voor de betrokkene zelf of voor een belangrijke naaste.
Overtuigd
Hoewel Pascal weigerde om inzage te geven in zijn psychische gesteldheid, waren zowel de rechercheurs als het observatieteam van het Pieter Baan Centrum ervan overtuigd dat het niet anders kon zijn dan dat hij een ernstige, psychiatrische stoornis heeft. De aanwezigheid van een psychiatrische ziekte rechtvaardigt Pascals daad niet. Het bood mijn moeder en mij echter wel een kader van waaruit wij de moord op mijn zus enigszins konden plaatsen.
Het innerlijke conflict waar ik veel langer mee heb geworsteld en waar ik nog steeds niet klaar mee ben, is de betrokkenheid van zijn ouders. Van de recherche maar ook van een docent die op Pascals middelbare school werkzaam was, hebben wij begrepen dat hij als puber al ernstige gedragsproblemen vertoonde. Daardoor belandde hij meermaals op het politiebureau.
De details van die vergrijpen zijn mij niet bekend, maar dat hij een jeugdstrafblad heeft is wel zeker. Ook hebben de ouders herhaaldelijk van verschillende mensen en instanties (school, politie, artsen), het dringende advies gekregen om Pascal te laten onderzoeken en behandelen door een psycholoog of kinderpsychiater. Toch hebben zij consequent geweigerd om dat advies uit te voeren.
Onbegrijpelijk
Voor mij zijn hun beslissingen onbegrijpelijk. In mijn visie zoek je hulp wanneer je bij herhaling erop wordt gewezen dat je kind ontoelaatbaar gedrag vertoont dat voor ernstige problemen zorgt.
Ook nadat Pascal als jongvolwassene zowel zijn zus als moeder ernstig had mishandeld – het geweld dat hij gebruikt had was zelfs zo groot, dat het door zijn ouders aangevraagde straatverbod door de politie werd toegekend – drongen zij er nog steeds niet bij hem op aan dat hij hulp zocht voor zijn agressieproblematiek. Dat zijn ouders twee dagen voor de moord op Nadia weigerden om hem te ontslaan van zijn verantwoordelijkheden als huisbaas – ook niet nadat hij daar nadrukkelijk om had gevraagd – past in de lijn van hun ontkennende gedrag.
Een vraag die mij lange tijd heeft beziggehouden is of Nadia’s dood voorkomen had kunnen worden. Stel nu dat zijn ouders Pascal F. hadden gerustgesteld en dat vader F. huisbaas was geworden van de huurders aan de Weerdsingel WZ in Utrecht – onder wie mijn zus – was alles dan anders verlopen? Kleeft het bloed van mijn zus indirect ook aan de handen van Pascals ouders? Ik ben van mening dat het antwoord op deze vraag zonder meer ja is.
Schok
Dat de ouders niet veroordeeld konden worden voor hun verwerpelijke handelen op basis van de wet op het verschoningsrecht, was een grote schok voor ons. Toch ging het hier achteraf ‘slechts’ om de eerste schok. De tweede schok, trof ons veel dieper en heeft nog steeds verstrekkende gevolgen in mijn persoonlijk leven.
Dat trauma ontstond geleidelijk. Het begon met de bewustwording dat onze emotionele belangen als nabestaanden ondergeschikt zijn aan de belangen van Pascal als verdachte en in tweede instantie als dader. De overheid biedt verdachten en daders tijdens hun strafproces en gedurende hun detentie haast ongebreidelde en gesubsidieerde, juridische hulp.
Toch steunde diezelfde overheid mijn moeder niet toen zij problemen ondervond bij het verhalen van haar schadevergoeding op de moordenaar van haar kind. Mijn emotionele en materiële schade heb ik zelfs nooit kunnen verhalen op Nadia’s moordenaar. Dit omdat de belangen van broers en zussen als benadeelde partij in de tijd dat de strafzittingen tegen Pascal F. dienden, nog niet erkend werden! Gelukkig is dat laatste inmiddels veranderd.
Vervolgd
Dat de ouders in juridische zin niet konden worden vervolgd voor hun daden, neemt niet weg dat hun gedrag in ieder geval voor mijn moeder en voor mij alle morele normen ver te buiten ging. Met hun ontkennende gedrag voorafgaand aan de moord, de hulp bij Pascals vlucht in de maanden na de moord, het tegenwerken van het rechercheonderzoek en het belasteren van de naam van mijn zus, hebben de ouders consequent datgene gedaan wat ik niet versta onder ‘juist en goed’ handelen. Zij waren mijns inziens als individuen moreel gezien aansprakelijk en medeverantwoordelijk voor het gedrag van hun zoon.
Toch treft mijn verwijt niet alleen de ouders. Ik neem het vooral de overheid kwalijk ons als nabestaanden in de steek te hebben nagelaten door mijn moeder – terwijl zij emotioneel en financieel zwaar onder druk stond en zonder dat zij beschikte over gedegen juridische voorkennis – pionierswerk te laten verrichtten. Door het immorele handelen van de overheid had mijn moeder geen andere keuze dan via een civielrechtelijke procedure alsnog te proberen Pascal en de ouders aansprakelijk te stellen voor haar schade en gederfde arbeidsinkomsten.
Veronderstelling
Tot Nadia’s dood was ik (en velen met mij) in de naïeve veronderstelling dat wij leven in een rechtvaardig land. Een land waar het een van de belangrijkste taken van de overheid is om de belangen van álle burgers te beschermen. Toen steeds duidelijker tot ons doordrong dat het Nederlands strafrecht aanzienlijk beter voorziet in het behartigen van de belangen van verdachten, ten opzichte van de belangen van slachtoffers, raakte ons gevoel voor rechtvaardigheid voorgoed beschadigd.
Binnen de militaire context wordt de blijvende beschadiging van iemands gevoel voor rechtvaardigheid nadat hij of zij herhaaldelijk machteloos heeft moeten toezien dat ‘dat wat juist en goed is’ (meestal door superieuren) werd overtreden, geduid als het hebben van een ‘moreel trauma.’
Diagnose
Een moreel trauma is geen officiële medische diagnose. Er is op dit moment nog onvoldoende bekend over de oorzaken en lange termijn-implicaties. Duidelijk is dat er een verschil is tussen een moreel trauma en ptss (posttraumatisch stress syndroom). Ptss is een behandelbare, psychische aandoening waarbij iemands gevoel voor veiligheid in ernstige mate is beschadigd. Bij een moreel trauma gaat het voornamelijk om iemands gevoel voor rechtvaardigheid dat is aangetast. Ptss en een moreel trauma kunnen gezamenlijk of apart voorkomen.
- *Hier kun je meer achtergrondinformatie lezen over de betekenis van ‘moreel trauma’.
**Lees ook Lucinda’s vorige column: het verloop van de tbs-behandeling van Nadia’s moordenaar
Lucinda, je hebt gelijk en ik weet dat je gevoelens echt zijn. Het is echt geen troost om te merken dat ook veel anderen dit soort van problemen met de overheid ervaren. Het zou de overheid sieren dat zij met alle middelen die haar tot beschikking staan en met 100% inzet een culturele omslag zou maken naar het rechtvaardig behandelen van haar burgers c.q. belastingbetalers. Belastingbetalers hebben daar recht op en het past de ambtenaren niet om lijdzaam te zien hoe individuele burgers ten gronde worden gericht door hun gedrag. Natuurlijk zijn er ook ambtenaren die te goeder trouw zijn maar ook die zouden zich intern en extern beter moeten laten horen.
Ook psychiaters et al. zouden transparanter en overtuigender kunnen zijn in hun beoordelingen van voorgeschreven middelen en behandelingen waarvan sommigen niets bijdragen aan herstel van de hulpvrager. Ik weet dat in eigen kring je geen applaus krijgt als je zegt dat antidepressiva niet werken.
Dat is ook verklaarbaar als je weet dat diepe trauma’s veranderingen aan de hersenstam teweegbrengen en dat geen enkele antidepressiva dat ongedaan kan maken.
Sterkte en geloof in jezelf.
G. (Frits) van Brussel
emeritus pedagoog
Majoor b.d. Speciale Diensten Koninklijke Luchtmacht
Drager Insigne Gewonden
Bosnië veteraan
Lucide, wat een goed geschreven stuk, zo herkenbaar. De rechtspraak, die in ons geval, een lachertje te noemen is. Het schadefonds, een instantie die voor mensen zoals wij in het leven is geroepen, waar we werkelijk schandalig zijn behandeld en niet één keer. Het onrecht zorgt ervoor dat ik langzaam een emotioneel wrak begin te worden.
Hallo Lucinda
Ben het helemaal eens met Majoor van Brussel.
Het is een grote nalatigheid als je in het leger wordt
opgeleid om mensen te doden om je weer als normaal
burger in de maatschappij.
Bij de sollicitatie bij de defensie kijkt men naar het verleden.
Men gebruikt daarvoor punten.
Bij een hoge score van een misdadig verleden wordt de persoon
afgewezen.
Maar als de persoon kan worden toegelaten met een gering misdadig verleden
moet de defensie extra alert zijn als de militair weer toetreed in de burgermaatschappij.
Hoop dat bij incidenten zoals deze Pascal een tot een beter inzicht bij de strijdkrachten komt.
Wens jou en je moeder alle sterkte toe