In Nederland zijn de belangen van slachtoffers en nabestaanden naar mijn mening nog steeds te veel ondergeschikt aan de rechten van verdachten. Na de moord op mijn zus Nadia waren mijn moeder en ik onthutst over de uitgebreidheid van het verschoningsrecht.
In Nederland heeft iedere burger de plicht om aangifte te doen bij de politie wanneer hij of zij vermoedt dat iemand betrokken was bij een misdrijf. Een belangrijke uitzondering op deze aangifteplicht is vastgelegd in een wet die al uit de tijd van Napoleon stamt.
Familieleden in de eerste graad zoals ouders en kinderen, familieleden in de zijlijn tot in de derde graad en partners, maar ook ex-partners zijn niet strafbaar wanneer zij weigeren een belastende verklaring af te leggen over hun naaste.
Weigeren
Ook wanneer er sprake is van een ernstig misdrijf zoals moord of doodslag zijn familieleden van een verdachte niet strafrechtelijk te vervolgen wanneer zij structureel weigeren mee te werken aan het opsporen van hun familielid.
De ouders van Pascal wisten dat hun zoon een jonge en onschuldige vrouw om het leven had gebracht, maar gaven hem desondanks niet aan bij de politie. Nadat Pascal Nadia op 1 oktober 2002 in koelen bloede had doodgeschoten, hielp het ouderpaar Pascal zelfs actief om te kunnen vluchten. Zo gaven zij hem bijna duizend euro aan contant geld mee.
Gedurende de vier maanden dat Pascal voorvluchtig was, ontmoetten de ouders hem bovendien meerdere keren in Duitsland. Telkens stopten zij hun zoon geld toe voor zijn levensonderhoud.
Grachtenpand
Totdat Pascal in januari 2003 terugkeerde in ons land was het voor zijn ouders niet mogelijk hun leegstaande grachtenpand in het centrum van Utrecht te gaan verkopen. De ouders waren voor 98 en hun zoon voor één procent eigenaar van het kapitale huis aan de Weerdsingel Westzijde. Zonder Pascals handtekening kon de woning niet van eigenaar verwisselen. Bovendien had hij een uittreksel uit het geboorteregister van de gemeente Gouda nodig.
Pascal bleek gedurende zijn vlucht al een nieuwe toekomst voor zichzelf te hebben uitgestippeld. Zo had hij het plan opgevat om met een Poolse vrouw te trouwen en met haar een nieuw leven te beginnen. Gelukkig werden zijn plannen gedwarsboomd. Voordat hij definitief naar het buitenland kon verdwijnen, werd Pascal door de politie aangehouden.
Na de arrestatie ontkenden de ouders stelselmatig dat zij op de hoogte waren geweest van de moord op Nadia. Aanvankelijk weigerden ze consequent enige medewerking aan het opsporingsonderzoek. Ook legden Pascals vader en moeder meerdere valse verklaringen af en trokken zij verschillende verklaringen weer in.
Frustreerde
Dat gedrag frustreerde de rechercheurs van het onderzoeksteam enorm. Dat de ouders al vanaf het allereerste moment hadden geweten van Pascals betrokkenheid bij het misdrijf werd duidelijk uit afgeluisterde telefoongesprekken die zij met hun dochter hadden gevoerd.
In verschillende telefoontaps gaven de ouders openlijk aan wat hun zoon had gedaan. Pascals moeder liet daarbij meer dan eens doorschemeren dat zij van mening was dat Nadia haar dood over zichzelf moest hebben afgeroepen. Nadia zou haar zoon ‘teveel hebben getart’ met haar aanhoudende verzoeken of hij alsjeblieft zijn verplichtingen als huurbaas na wilde komen. Hoe deze vrouw daarmee een moord wil goedpraten, is voor mij altijd een raadsel gebleven. En dat de ouders met al die feiten wegkwamen, vind ik niet te verteren.
Als we kijken naar andere moordzaken, dan zien we dat het vaker voorkomt dat ouders van daders wel heel ver kunnen gaan in het beschermen van hun moordlustige kroost. Hiermee lijken ze het noodlot van de slachtoffers zonder enige scrupules opzij te schuiven.
Thijs H.
Iets meer dan een jaar geleden pleegde Thijs H. in vier dagen tijd drie moorden. Naarmate er meer details bekend werden, bleek dat zijn ouders misschien niet door hun zoon op de hoogte waren gebracht van zijn daden, maar wel op zijn minst een reëel vermoeden moesten hebben gehad dat er ernstig mis was gegaan. De kleding van hun zoon zat onder het bloed. Thijs had bovendien een bebloed mes bij zich.
Zou de moeder van Thijs H. haar zoon nu werkelijk geen enkele kritische vraag hebben gesteld? Kennelijk waren zij en haar man dusdanig bezorgd over het psychisch welbevinden van Thijs, dat ze hem direct naar de psychiatrische behandelkliniek brachten waar hij onder behandeling was.
Tijdens de pro formazittingen in deze zaak kwam aan het licht dat de kleding van Thijs H. is gewassen en dat het bebloede mes is schoongespoeld door zijn ouders. Hiermee hebben zij, mogelijk onbedoeld, essentieel bewijsmateriaal vernietigd. Desondanks kan het OM ook in deze zaak de ouders daar niet voor vervolgen.
Voorstander
Veel advocaten vinden het verdedigbaar dat strafrechtelijke vervolging van ouders niet mogelijk is. Ik realiseer me dat het nooit werkelijkheid zal worden, maar ik ben er een groot voorstander dat het ook voor familieleden in de eerste, tweede en derde graad strafbaar wordt wanneer zij geen aangifte doen, moedwillig een verdachte helpen vluchten of bewijsmateriaal zoekmaken.
Het leed waarmee nabestaanden na moord en doodslag worden geconfronteerd, is onbeschrijfelijk groot. Dat leed wordt meer dan verdubbeld wanneer de dader voortvluchtig is. Hoe langer de onzekerheid over de toedracht en de aanleiding van een geweldsmisdrijf aanhoudt, hoe groter de emotionele belasting wordt.
*Ook benieuwd geworden naar Lucinda’s vorige column? Blader dan even terug naar deze bijdrage.
Als toenmalig chef nieuwsdienst van Trouw heb ik destijds regelmatig per contact gehad met de moeder van Nadia. Ik heb herinner mij haar enorme pijn goed. Ben het volkomen eens met Lucinda. Een tussenoplossing zou m.i. kunnen zijn dat ‘actief’ meewerken aan het verhullen van een misdrijf – wapen wegwerken, geld aan voortvluchtige vermoedelijke dader overmaken enz door familieleden strafbaar wordt gesteld. Dat immers is toch iets anders dan ‘passief’ een vermoeden hebben dat zoon (of dochter) een zwaar misdrijf heeft begaan. De scheidslijn is dun. Maar strafbaarstelling voor het actief verdonkeremanen van bewijs e.d. en hiermee het saboteren van politie-onderzoek door (naaste) familieleden zou realiteit mogen of moeten zijn. In het belang van nabestaanden.
Je eigen kind aangeven? afhankelijk van de omstandigheden zou ik het wel of niet doen. Blijft een dilemma. Maar om je kind ter wille van alles te willen beschermen tegen justitie, terwijl het een zwaar misdrijf heeft begaan….no way….dan ga je maar met de billen bloot met de wetenschap dat we je begane daad verafschuwen, maar je toch ons kind bent.
Ik ben het volkomen met je eens. Het is onverteerbaar dat de ouders de moordenaars zo helpen.
De appel valt niet ver van de boom.