Parels van verdriet

Afgelopen vrijdag was het Nadia’s negentiende sterfdag. Negentien jaar is een lange tijd. Toch voelt het bij momenten nog steeds onwerkelijk dat ik mijn zus al zo lang niet meer heb gezien, geroken, gehoord of aangeraakt. Natuurlijk leeft ze voorgoed door in mijn hart. Maar de details van wie ze was, hoe ze eruit zag, hoe ze sprak en onze gezamenlijke herinneringen beginnen te vervagen.

Rationeel weet ik dat dit logisch is en dat het vervagen van mijn herinneringen niet betekent dat ik haar vergeet. Ik weet dat dit vager worden mij helpt, misschien zelfs noodzakelijk is om verder te kunnen gaan met mijn leven. Tegelijkertijd emotioneert het me soms enorm omdat het kwijtraken van herinneringen zoals hoe ze liep, hoe ze gebaarde, hoe ze lachte, hoe ze zich opmaakte of haar haar deed, ook inhoudt dat mijn zus steeds meer en definitiever uit mijn dagelijks leven verdwijnt.

Rouw

Als mensen mij daar nu naar vragen dan zeg ik weleens dat ik niet meer alleen over het gemis van mijn zus rouw. Sterker nog sinds haar overlijden in juli 2019, mis ik mijn nicht Henriëtte eigenlijk meer dan dat ik Nadia mis.

Dat is natuurlijk ook logisch want met Henriëtte heb ik veel langer nieuwe liefdevolle en leuke herinneringen kunnen maken. In tegenstelling tot Nadia heeft Henriëtte ook Peter, mijn man, gekend. Henriëtte was mijn getuige toen wij trouwden, ze heeft onze verhuizing meegemaakt evenals mijn specialisatie tot revalidatiearts.

We zochten elkaar regelmatig op, ondernamen leuke dingen, kortom we hadden gewoon heel veel lol samen. Natuurlijk hebben we ook heel veel gehuild over haar ziekte en haar naderende levenseinde. Het zijn herinneringen waarvoor ik ontzettend dankbaar ben, maar nog veel liever had ik samen met haar op deze herinneringen terug willen kijken. Nadia’s sterfdag was direct en soms indirect elk jaar opnieuw een moment waarop Henriëtte en ik samen altijd even terugblikten. Al was het maar in de laatste plaats omdat ze wist dat ik rond 1 oktober haast standaard emotioneel onderuit ging.

Gelukt

Sinds circa een jaar, misschien anderhalf jaar, is het mij gelukt om mijzelf los te trekken uit de olievlek van rouw en verdriet. Ik zat zo vast in de drab dat ik als het ware alleen maar kon watertrappelen. Doordat ik nu niet meer functioneer vanuit ‘overleving’ voelde ik mij dit jaar misschien voor het eerst sinds Nadia’s overlijden, niet enorm verdrietig. Ik was verrast dat mijn gevoelens van gemis en verdriet – emoties die ik jarenlang haast continu voelde en die eerder altijd in hevigheid toenamen in de dagen of weken voorafgaand aan 1 oktober – nu alleen op de achtergrond aanwezig waren. Het is een opluchting om te voelen dat ik daadwerkelijk sterker ben geworden.

Toch neemt dat niet weg dat ik nieuwe gevoelens van verdriet ben gaan ervaren. Doordat ik nu niet meer ‘in die olievlek’ vastzit, kan en durf ik voor het eerst met een helikopterview terug te blikken op de jaren die achter mij liggen. Hoe ver mijn gezichtsveld ook reikt; overal zie ik alleen maar een dramatische hoeveelheid inktzwarte rouw.

Besef

Het besef en het inzicht hoe groot de verliezen zijn geweest die ik op jonge leeftijd meemaakte, de enorme impact van Nadia’s dood en de mate waarop de nasleep van haar dood, ook mijn levensloop heeft beïnvloed, maakt mij verdrietig. Ik rouw tegenwoordig niet meer alleen om het verlies van Nadia’s toekomst. Ik sta mijzelf nu toe om ook te rouwen en stil te staan bij het verlies van mijn eigen toekomst. Privé maar zeker ook in mijn carrière, heb ik zoveel kansen en mogelijkheden moeten missen doordat ik te veel in beslag werd genomen door de dramatische gevolgen van de moord op mijn zus.

Ondanks het gemis van Nadia, ben ik me ook terdege bewust dat ik veel heb om dankbaar voor te zijn. In de eerste plaats omdat ik een zus heb gehad. In de tweede plaats omdat Nadia en ik een heel hechte en liefdevolle zussenband hadden. Als peuter was Nadia dolblij toen ze begreep dat mijn moeder zwanger was. Negen maanden was zij ervan overtuigd dat ze een zusje zou krijgen. Dat een broertje ook tot de mogelijkheden behoorde, kwam niet bij haar op. Toen Nadia wakker werd op de ochtend van mijn geboorte, rende ze de slaapkamer van mijn ouders binnen, onderwijl roepend: ‘zusje, zusje, zusje!’ Gelukkig voor haar, had Nadia inderdaad een zusje gekregen.

De rouw over het verlies van mijn zus is gaandeweg met mij mee geëvolueerd. Door de talloze gesprekken die ik over mijn verdriet en het gemis heb gevoerd, ben ik gaan onderscheiden dat ik te maken heb gehad (en nog heb) met verschillende vormen van verlies. Tegenwoordig kan ik veel beter dan ik in de begintijd kon, uitleggen wat de impact is geweest en waarom ik zo heb geworsteld om het trauma van haar dood te boven gekomen.

Onbegrip

Wanneer ik in het verleden mensen probeerde uit te leggen hoe ik mij voelde, liep ik zo vaak tegen onbegrip aan, dat ik steeds minder ging delen. Wellicht is dat de reden dat ik ging schrijven. In mijn gedichten durfde ik daarentegen zonder terughoudendheid te schrijven over mijn gevoelens van wanhoop, eenzaamheid, verdriet, gemis, boosheid, maar vooral het verlangen naar mijn zus en het diepe verlangen om met haar herenigd te worden.

Ik schreef vooral voor mezelf. Natuurlijk hoopte ik ook mijn moeder te troosten met mijn gedichten. Tien jaar na de dood van Nadia durfde ik mijn kwetsbaarste gevoelens te publiceren in de hoop dat ik met mijn gedichten andere rouwende mensen kon steunen. ‘Parels van Verdriet – Gedichten over een zoektocht in het donker’ kwam op 29 december 2012 uit.

Omdat het gedicht ‘Stuk’ zo goed samenvat wat ik in deze column beschrijf, sluit ik ermee af:

Stuk                                                                        

Maak me heel
Laat me helen

Ik ben gebroken,
in scherven uiteengevallen
Ik ben stuk

Mijn lust is verdampt
Mijn levenslust weggevloeid

Laat me lachen, laat me zingen,
laat me dansen
Plak mijn scherven aaneen
Lijm ze vast

Lijm een glimlach op mijn sombere gezicht

Heel mijn hart
Houd het vast
Koester het
Bescherm mij

Mag het nog van mij, van jou?

Laat me helen,
laat me huilen
Laat mijn tranen komen,
laat ze rollen over mijn gezicht

Ik kan niet meer stoppen

Mijn hart huilt
Mijn gebroken hart huilt
Laat me huilen

Om wie huil ik?

Huil ik om jou of huil ik om mezelf?
Mag ik huilen om wat ik kwijt ben?
Mag ik huilen om wat stuk is?
Mag ik huilen om wat ik heb verloren?

Ik heb jou mijn liefste zus, verloren
Toen ik jou verloor, verloor ik mijzelf

Ik besta niet meer als zus
Ik ben niet meer jouw andere helft
Jij maakte deel uit van mijn identiteit

Ik ben mezelf kwijt
Jij bent mij ontnomen

Nu zo veel jaren later
vind ik mezelf terug
Stukje bij beetje

Ik zie de fragmenten
van wie ik ooit was

Scherven van mijn vroegere bestaan
liggen in mijn handen
Incompleet

Jij ontbreekt
en papa ook

Ik wil de scherven lijmen,
maar het past niet
Stukjes ontbreken

Ik ben er stuk van

• *Wil je meer lezen van Lucinda? Blader dan hier terug naar haar vorige column.