Drugscriminaliteit en georganiseerde misdaad in combinatie met vrouwen roept vaak het beeld op van jonge, soms exotische vrouwen die de partner zijn van gevaarlijke, mannelijke bazen in een groot netwerk van criminelen. Maar hoe zit het nu echt? Zijn deze vrouwen ‘onschuldige’ familieleden van criminele mannen of spelen zij een grotere rol dan doorgaans wordt gedacht?
In Nederlands criminologisch onderzoek is er zelden aandacht voor vrouwelijke drugsdaders. Juist de mannelijke dader staat centraal. Misschien moeten we de rol van vrouwen bij drugscriminaliteit niet onderschatten en beter bestuderen. Dat alles in het belang van effectieve bestrijding.
De politie is zich ervan bewust dat de rol van vrouwen bij drugscriminaliteit tegenwoordig mogelijk groter is dan valt terug te zien in de politieregistraties. Ook is de politie ervan doordrongen dat er sprake is van een gebrek aan kennis over de rol van vrouwen. Dit gegeven vormde de aanleiding voor mijn afstudeerscriptie die ik heb geschreven in het kader van een boeiende stage bij de Politie Eenheid Amsterdam.
Families
Met een kwalitatief onderzoek met onderzoekend karakter heb ik geprobeerd meer inzicht te verkrijgen in de wijze waarop vrouwen betrokken zijn bij drugscriminaliteit binnen hun (criminele) familie. Daartoe heb ik de politieregistraties van elf ‘criminele’ families[1] in Nederland geanalyseerd. In het onderzoek kwam ik tegen dat vrouwen drie verschillende rollen kunnen hebben die ik nader zal toelichten.
Binnen de uitvoerende rol stelt de vrouw zich actief op bij de uitvoering van drugscriminaliteit en is zij direct verantwoordelijk voor het strafbare feit. Zo zorgt zij voor de verplaatsing van illegale goederen (drugs, vals geld en vuurwapens) van plek A naar plek B.
Bestaande literatuur stelt dat vrouwen binnen de georganiseerde misdaad veelal geen uitvoerende of leidinggevende rollen bekleden. Dit is een positie die grotendeels door mannen wordt vervuld. De vrouwen lijken juist hand-en-spandiensten uit te voeren.
Zelden
Tijdens mijn onderzoek kwam de uitvoerende rol zelden naar voren in de data. Slechts in enkele gevallen leken vrouwelijke familieleden actief betrokken te zijn bij drugscriminaliteit. Dat kan zijn door het binnensmokkelen van drugs in een gevangenis of vanwege het in bezit hebben van een grote hoeveelheid hennep.
In de afschermende rol maskeert de vrouw actief de illegale activiteiten van de mannelijke familieleden door bijvoorbeeld illegale goederen op te slaan in haar huis.
Ook deze rol lijkt in de politiedata nauwelijks zichtbaar. Het was echter opvallend dat in de gevallen waarbij de vrouwen wél zorgden voor de opslagplaats van illegale goederen, dit de vrouwelijke partners en moeders waren van de mannen. In de registraties is niet terug te zien dat nichten, dochters en zussen zo’n afschermende rol bekleedden.
Verklaring
Een interessante bevinding tijdens het onderzoek was een verklaring van een ex-partner van een mannelijke drugsverdachte. Zij vertelde aan de politie dat zij wist waar een opslagplaats met vuurwapens en grote hoeveelheden geld te vinden waren. Tot in detail kon zij de politie vertellen bij welk vrouwelijk familielid en aan welk adres de smokkelwaar te vinden was.
Uit het onderzoek kwam tevens naar voren dat de (ex-)partners van de mannelijke drugsverdachten op de hoogte zijn van de criminele activiteiten binnen de familie. Na het verbreken van de relatie zijn zij mogelijk bereidwilliger om medewerking te verlenen aan de politie om criminele activiteiten van de ex-partner te voorkomen. Daarom zou de politie eventueel de focus kunnen leggen op ex-partners van mannelijke drugsverdachten als informatiebron.
Bij de faciliterende rol draagt de vrouw indirect bij aan drugscriminaliteit, door de mannelijke dader op een passieve manier te faciliteren bij het uitvoeren van zijn criminele activiteiten. Zo stelt zij bijvoorbeeld haar auto beschikbaar aan de man en staan bepaalde bedrijven ten behoeve van witwassen op haar naam.
Voertuigen
De faciliterende rol leek het frequentst naar voren te komen. Zeer opvallend was het feit dat in zeker 84% van de gevallen sprake was van een voertuig dat op naam stond van een vrouwelijk familielid. Grotendeels ging het om de vrouwelijke partners van de mannelijke verdachten van drugscriminaliteit. In het merendeel van de gevallen bleek echter dat de man in kwestie het voertuig bestuurde. Dit lijkt binnen criminele kringen doorgaans vaker te gebeuren. Mogelijk dachten de mannelijke drugsverdachten dat vrouwen (en hun auto’s) minder snel gecontroleerd worden door de politie en reden zij daarom in voertuigen die op naam stonden van hun vrouwelijke familielid.
Mijn afstudeeronderzoek betrof een kleinschalige studie en er was geringe informatie beschikbaar over de vrouwen door de beperkte tijd en middelen. Desalniettemin leverde het onderzoek interessante aanwijzingen op over de betrokkenheid van vrouwen bij drugscriminaliteit. Ik heb in ieder geval een waardevolle les uit het onderzoek kunnen halen: laten we vrouwen en hun rol bij drugscriminaliteit niet onderschatten en met meer aandacht gaan bestuderen. Deze data kunnen een bijdrage leveren aan de bestrijding van drugscriminaliteit.
* Over Riddhi
Riddhi Matai is van jongs af aan gestimuleerd om een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappij. Deze motivatie en haar gezonde belangstelling voor true crime-series hebben geleid tot de keuze om criminologie te studeren. Afgelopen jaar heeft Riddhi de master Opsporingscriminologie aan de Vrije Universiteit met goed gevolg afgerond. Momenteel is zij commissielid bij Het Criminologisch Netwerk Nederland (Het CNN) waar ze criminologisch relevante workshops voor de leden deze organisatie organiseert.
[1] ‘Met een ‘criminele’ familie wordt in dit onderzoek een brede kern van (groot)ouders, kinderen, ooms, tantes, neven en nichten en hun partners verstaan. Zij wordt als crimineel beschouwd wanneer meerdere leden crimineel actief zijn of zijn geweest. Verder bestaat een criminele familie uit ten minste drie generaties. Binnen de familie moet sprake zijn van ten minste twee kinderen tussen de 0-18 jaar en ten minste twee meerderjarige leden van de familie maken zich (vermoedelijk) schuldig aan ernstig strafbare feiten.’
Bron: Ferwerda, 2017; Boer, Ceulen, Moors & Spapens, 2020.