Zijn gerechtelijke dwalingen – zoals in de 22 jaar geleden gepleegde, Arnhemse villamoord die momenteel in de belangstelling staat – verleden tijd? Of komt tunnelvisie nog steeds voor?
Sinds de Puttense moordzaak, de Schiedammer parkmoord en tal van andere ontdekte, gerechtelijke dwalingen hebben politie en justitie de mond vol van maatregelen om zulke justitiële missers tegen te gaan. Maar een zaak die ik onlangs op mijn bordje kreeg, toont aan dat de opsporingsautoriteiten de waarheid nog steeds geweld aandoen.
Bij het onderzoeken van een misdrijf moet de politie zowel naar belastend als ontlastend bewijs kijken. Dat vloeit voort uit ons wettelijk stelsel. Ook als een verdachte in beeld is, moet het gaan om waarheidsvinding. Kortom, tunnelvisie moet worden voorkomen. Maar in de praktijk zien we maar al te vaak dat de politie in de greep van dit fenomeen verkeert en dat het Openbaar Ministerie dat niet corrigeert.
Gewapende
Bij een van mijn eerste zaken als strafrechtadvocaat werd ik geconfronteerd met een gewapende overval waarvan een vaste cliënt van ons kantoor werd verdacht. Een plaatselijke supermarkt was overvallen door een dader die daarbij ook een wapen had getoond.
Mijn cliënt, meneer S., liet mij meteen weten dat hij niets met deze overval te maken had.
Waarom verdachten politie en OM mijn cliënt? S. woonde in de buurt van de supermarkt en werd in het verleden al eens beticht van het plegen van een overval (en later daarvan vrijgesproken). Verder waren bij de politie anonieme tips binnengekomen over mogelijke betrokkenheid van S.
In de woning van de vriendin van S. trof de politie kledingstukken aan die leken op de outfit van de overvaller. De recherche stelde verder vast dat S. de dag na de overval een tweedehands auto had gekocht. Het onderzoeksteam richtte vervolgens alle pijlen op hem. S. moest wel de overvaller zijn.
Aanwijzingen
Ook de onderzoeksrechter die moest oordelen of mijn cliënt in voorarrest diende te blijven, vond dat er genoeg aanwijzingen waren. S. bleef dus vastzitten.
Uiteindelijk duurde zijn voorarrest meer dan een half jaar. Elk verzoek van de verdediging tot het vrijlaten van S. werd afgewezen. Maar gedurende al die maanden politieonderzoek was er geen enkel belastend bewijs tegen hem bij gekomen.
Na een paar maanden ontving ik een proces-verbaal van de politie over het volgende. Tijdens de overval was een caissière door de dader met een wapen bedreigd. Het slachtoffer had de overvaller goed kunnen waarnemen. Toen deze mevrouw een week na de overval bij een plaatselijk tankstation stond, was ze zich rot geschrokken. Zij had er de man die haar had overvallen gezien.
De vrouw was er honderd procent zeker van dat het om de dader ging en belde de politie. Het was die dag een feestdag, de politie liet haar weten de camerabeelden van het tankstation later te gaan bekijken.
Kwalijk
De recherche had duidelijk geen haast. Hun verdachte zat toch al achter slot en grendel, was de gedachte. De camerabeelden van het tankstation werden opgehaald en na een tijdje door een agent bestudeerd. Wat deze verbalisant vervolgens opschreef, is wat mij betreft stuitend en zeer kwalijk.
De politieagent constateerde dat de man op de beelden niet mijn cliënt was. De rechercheur noteerde vervolgens in zijn proces-verbaal: ‘De betreffende camerabeelden zijn niet van belang voor het onderzoek, omdat S. niet wordt herkend’.
Blijkbaar was de politie dus helemaal niet op zoek naar de overvaller, het ging er alleen om dat S. zou worden veroordeeld. Het OM deed de kwestie af als een onbenulligheid en bleef mijn cliënt vervolgen.
Vrijheid
Ik kon die houding absoluut niet uitleggen aan mijn cliënt. Toen de zaak eindelijk inhoudelijk werd behandeld door de rechtbank, werd S. dezelfde dag nog in vrijheid gesteld door de rechters en uiteindelijk ook vrijgesproken. Alsnog was er gerechtigheid voor mijn cliënt.
Door deze tunnelvisie bij politie en justitie zat meneer S. meer dan een half jaar onterecht in voorarrest. Het was schokkend om te constateren dat recherche en OM blijkbaar niet aan waarheidsvinding wilden doen, maar slechts naar een zondebok zochten.
Dit verwerpelijke optreden heeft er bovendien voor gezorgd dat de werkelijke overvaller van de supermarkt tot op de dag van vandaag niet is opgespoord en niet is vervolgd.
Mijn cliënt is niet lang na zijn vrijspraak geheel onverwacht overleden. De laatste maanden van zijn leven heeft hij dankzij politie en OM onterecht in een cel moeten doorbrengen. Het recht zegevierde voor hem helaas te laat…
De vorige column van Bo Maenen kun je hier lezen. Meer informatie over de documentaire over de villamoord is hier te vinden.