Lieve Bianca,
Nederland was deze maand plotseling wereldnieuws. Ons land haalde de wereldpers toen misdaadverslaggever Peter R. de Vries was neergeschoten en een week later, toen hij stierf, gebeurde dat opnieuw.
Ik heb geen woorden die recht doen aan zoiets dramatisch. Het maakt maar weer eens duidelijk dat de wereld niet rechtvaardig is, niet eerlijk. Het deed me denken aan de verschillende realiteiten die allemaal naast elkaar bestaan. Niet in de zin van kwantumtheorie-achtige dingen, maar in de zin van de onder- en de bovenwereld.
Schaduwmaatschappij
De meeste mensen vangen nooit een glimp op van de onderwereld en lezen er alleen over in de krant. Maar er bestaat een hele schaduwmaatschappij met eigen regels, normen en waarden. Of het gebrek aan wetten en kaders, het is maar hoe je het bekijkt.
Peter R. de Vries had door zijn werk een beter inzicht in die wereld dan de meesten en was vaker doelwit van bedreigingen geweest. Ongetwijfeld geldt dat ook voor andere misdaadverslaggevers in ons land. Ik vraag me af wat dat met iemand doet, leven met de wetenschap dat er mensen zijn die het op je gemunt hebben en wat voor copingstrategieën je ontwikkelt.
Het is misschien niet het beste vergelijkingsmateriaal, maar we weten dat het in stalkingzaken juist dat constante gevoel van dreiging is waar mensen onder lijden. De onzekerheid, het constante gevoel dat er iets kan gebeuren, het is slopend en kan zelfs PTSS tot gevolg hebben.
Relativeren
Toch kunnen we heel veel significante risico’s gek genoeg relativeren, als het gaat om dingen die ‘bij het leven horen’, zoals de kans op autoongelukken. Zou dat de sleutel zijn? Dat je risico op verschillende manieren kan ‘framen’ en dat dat bepaalt hoe je ermee omgaat?
*tekst gaat door onder de foto*
Of misschien is het niet zozeer hoe je erover denkt, maar wat je ermee doet. Ik vergeet nooit het gesprek dat we hadden met een vrouw die werd gestalkt. We hadden haar verteld dat we ons grote zorgen maakten dat haar stalker haar iets ernstigs zou aandoen en dat het belangrijk was om veiligheidsmaatregelen te treffen.
Het eerste dat ze vervolgens deed, was een afspraak maken bij de notaris om haar testament te laten opstellen. Vervolgens zorgde ze dat alles geregeld was voor haar kinderen, mocht haar iets overkomen. De wetenschap dat ze zo’n risisco liep waar ze geen invloed op kon uitoefenen was heel confronterend, maar wat ze in die situatie deed was met beide handen de controle terugpakken over de dingen die ze wél in de hand had. En dat zorgde toch voor enige gemoedsrust.
Bewondering
Ik had en heb enorme bewondering voor mensen die zich ondanks zo’n serieuze dreiging niet eronder laten krijgen, maar ben intens verdrietig dat er afschuwelijke mensen in de wereld zijn die zoveel leed berokkenen.
Hoe gaat het met jou?
Lieve Cleo,
De aanslag op Peter R. de Vries en zijn dood heeft ook enorm veel impact op mij en andere politiemensen. Iedereen die ik tot nu toe sprak, had ooit wel eens met hem gesproken of ooit aan een zelfde zaak gewerkt. In hem vonden ze een eigenwijze medestander in het proces van waarheidsvinding en soms ook een tegendraadse tegenspreker. Zijn dood houdt de gemoederen flink bezig. Ook binnen ons eigen team voelen we een gedeelde geschiedenis met Peter R. de Vries vanwege zijn niet aflatende inspanningen in de Puttense moordzaak.
Bewaken en beveiligen
Wat me ook bezighoudt, is het systeem van bewaken en beveiligen. In de Circulaire bewaken en beveiligen zijn de wet- en regelgeving en de werkafspraken over het bewaken en beveiligen van personen, objecten en diensten vastgelegd. Dat geheel heet ‘het stelsel bewaken en beveiligen’. Het doel ervan is het voorkomen van (terroristische) aanslagen op personen, objecten en diensten.
Je bent allereerst zelf verantwoordelijk voor je eigen veiligheid. Vervolgens kun je een beroep doen op je werkgever voor bescherming. Als dat je onvoldoende kan beschermen, kun je ook terecht bij de overheid voor beveiligingsmaatregelen.
Het eeuwige dilemma voor mensen die gevaar lopen, is dat het middel soms erger lijkt dan de kwaal. Bescherming ondergaan is de controle uit handen geven. Als je gevaar loopt of dreiging ervaart, is dat een verlies van controle over je leven. Er is een situatie die je niet kunt overzien en je weet niet hoe het zal aflopen.
Overheidsbemoeienis
Vaak zijn mensen dan bang en onzeker. De overheidsbemoeienis betekent echter vaak dat je de controle nog verder kwijtraakt. Het begint al met al die ambtenaren die ineens om de hoek komen kijken en overal iets van vinden en van wie je dingen moet doen of laten.
Ik ben natuurlijk ook zo’n ambtenaar. Je wordt overgeleverd aan de inschattingen van anderen en moet je houden aan de strikte voorwaarden en protocollen die samengaan met beveiliging. Die ambtenaren gaan na een werkdag weer naar huis zonder dreiging, terwijl jij thuis op de bank nog wel met hetzelfde gevaar en die onzekerheid door moet. Je moet je aanpassen aan het systeem, de controle uit handen geven. Dat is bijna het onmogelijke vragen van iemand in zo’n situatie. Er is niet altijd voldoende aandacht voor de impact die beveiligingsmaatregelen op mensen kunnen hebben.
Zorgen
Daarnaast maken de meeste mensen die gevaar lopen zich ook zorgen over de mensen in hun omgeving. Die worden meestal niet beveiligd. Wat betekent het voor je partner, de kinderen, je schoonouders, de oppas of de ouders van vriendjes of vriendinnetjes van je kinderen om zich in een omgeving te begeven waarin één persoon blijkbaar gevaar loopt? Betekent dat dat zij ook slachtoffer kunnen worden van een verdwaalde of gerichte kogel? Met de dood van de broer van de kroongetuige in het Marengo-proces is dat een reële zorg geworden voor mensen die bedreigd worden.
*tekst gaat door onder de foto*
Soms kiezen mensen er mede daarom bewust voor om gevaar te lopen. Omdat ze bang zijn of vermoeden dat de dreiger zich anders tot hun geliefden zal keren of om zelf controle te houden over hun leven (of dood). En dat ze liever zelf een loslopend doelwit zijn dan hun geliefden.
Astrid Holleeder
Astrid Holleeder heeft daar in haar boek ‘Dagboek van een getuige’ heel aangrijpend over geschreven. Ik kan het iedereen, en zeker ambtenaren die betrokken zijn bij bewaken en beveiligen van harte aanraden. Volgens Astrid heeft justitie nog een lange weg te gaan als het om het bieden van veiligheid gaat. Het maakte voor haar alle verschil toen zij uiteindelijk een ambtenaar trof die het snapte. Die niet handelde als een verzekeringsagent in het verkopen van regels en protocollen, maar als mens het gesprek met haar aanging, telkens bleef luisteren naar haar signalen en zorgen. Daardoor kwam er een samenwerking in plaats van een voortdurende strijd.
Daar valt veel van te leren. Namelijk hoe we ons, als stelletje ambtenaren, kunnen verhouden tot degene die gevaar loopt en meer rekening kunnen houden met de behoeften die mensen in die situatie hebben. Bescherming raakt immers niet alleen je lichaam, maar ook je geest. En niet alleen jou, maar ook je dierbaren.
*Meer lezen van recherchepsychologen Cleo en Bianca? Lees dan ook hun vorige column.