In mijn praktijk kom ik allerlei soorten verdachten tegen. Mannen en vrouwen, van middelbare leeftijd, maar ook jongeren. Mensen met verschillende culturele achtergronden. Steeds vaker word ik echter geconfronteerd met jonge en erg kwetsbare verdachten die zijn ingezet als katvangers.
Zo ook de zaak van mijn cliënte die ik hier Saar* wil noemen.
Saar meldde zich op mijn kantoor slechts anderhalve week voordat een zitting tegen haar zou dienen bij de rechtbank. De jonge vrouw had in eerste instantie zelfs niet gedacht aan bijstand van een advocaat. Ze was op aanraden van een van haar begeleidsters bij mij langsgekomen.
Katvanger
Al snel bleek dat Saar door een aantal andere jongeren was misbruikt als een katvanger. Katvangers zetten voor criminelen zaken op hun naam zoals geld, auto’s of goederen. De katvanger houdt de crimineel op die manier uit beeld van justitie. In sommige gevallen zijn katvangers zich zeer goed bewust van hun rol en verdienen ze er geld mee. Bij Saar was dit anders, zij wist niet eens dat ze als katvanger fungeerde.
Saar is verstandelijk beperkt en heeft soms last van psychische klachten. Ze was net 18 geworden toen een tweetal jongeren haar benaderden. Op dat moment verbleef ze sinds een tijdje in een woongroep. Helaas was Saar daar in aanraking met drugs gekomen.
Jongeren
De twee jongens die zich tot Saar hadden gewend, wisten dat zij psychisch instabiel is en verdovende middelen gebruikt. Daarmee was Saar was een makkelijk doelwit.
Mijn cliënte verkeerde in de veronderstelling dat zij de jongeren wel kon vertrouwen. Toen de twee jongens haar vroegen om haar pinpas en pincode af te geven, gingen bij Saar geen alarmbellen af en deed ze wat haar gevraagd was. De jongens hadden Saar op de mouw gespeld dat zij meededen aan een investeringsplan waarbij buitenlandse bedrijven waren betrokken en waarmee veel geld verdiend kon worden.
Het verloop laat zich raden. Saar hoorde niets meer van het duo. Op enig moment werd ze door haar bank gebeld met de mededeling dat er vreemde transacties op haar rekening werden waargenomen.
Oplichtersduo
Uiteindelijk bleek dat het oplichtersduo Saars rekening had gebruikt bij grootschalige Whatsappfraude. Het ging om de inmiddels bekende truc waarbij criminelen zich voordoen als een familielid en onwetende burgers bewegen tot het overmaken van een groot bedrag via Whatsapp.
Saar meldde zich bij de politie en legde een bekennende verklaring af. Ze kreeg een milde straf waarbij haar bekentenis en psychische kwetsbaarheid gelukkig door de rechter waren meegewogen.
Ik merk in mijn praktijk dat jongvolwassenen vaak niet goed nadenken over hun handelen. Rechters en officieren van justitie nemen hen dat later kwalijk.
Niet bewust
Waar het voor de gemiddelde burger vaak duidelijk is dat er iets niet klopt, is dat voor kwetsbare jongeren bepaald niet altijd zonneklaar. Zodra de politie deze jongeren ter verantwoording roept, vragen zij ook meestal geen bijstand van een advocaat. De jongeren zijn zich simpelweg niet bewust van de gevolgen die een strafzaak voor hen kan hebben. Zij geven zonder nadenken bijvoorbeeld toestemming voor het doorzoeken van spullen of een mobiele telefoon. Kwetsbare jongeren weten gewoon niet dat zij zich zo mogelijk onnodig belasten.
*tekst gaat door onder de foto*
Rechters en officieren hebben over het algemeen snel door te maken te hebben met een kwetsbare jongere. Gelukkig wordt daar vaak rekening mee gehouden bij de strafoplegging.
Persoonlijke
Het is dan ook een taak voor de advocaat om de persoonlijke omstandigheden van zijn of haar cliënt goed naar voren te brengen. Ik vind dat er nog veel winst te behalen valt in het verlenen van rechtsbijstand aan adolescenten. Verdachten die net volwassen zijn doen vaak afstand van rechtsbijstand, zonder te weten welke gevolgen dat kan hebben. Er zou geïnvesteerd moeten worden in een uitgebreidere en heldere uitleg aan adolescenten over hun rechten en de nadelige gevolgen van het afzien van die rechten.
Daarmee voorkomen we als samenleving veel leed onder een kwetsbare groep.
*De naam ‘Saar’ is omwille van de privacy van het slachtoffer gefingeerd.
** Benieuwd geworden naar andere columns van Bo? Kijk dan ook hier!