Officier van justitie lachte ons als nabestaanden uit

In het strafrechtelijk onderzoek tegen de moordenaar van mijn broer Joost kregen we als nabestaanden vanaf de zomer van 2017 de ene na de andere schok te verwerken.

In mijn eerdere columns op Femke Fataal beschreef ik hoe we steeds meer te weten kwamen over de levensgevaarlijke dader.

Hij bleek een psychiatrische patiënt die al een waslijst aan zware geweldsfeiten waaronder poging tot doodslag op zijn naam had en een wandelende tijdbom was. Desondanks was hij voorwaardelijk vrijgelaten. Bovendien stuurde zijn behandelend AMC-psychiater hem op verlof. Dat terwijl op dat moment nog een rechtszaak tegen hem liep wegens mishandeling. De psychiater wist bovendien dat er een ‘aanvaardbaar risico’ bestond dat hij weer geweld kon gaan gebruiken.

In die vier uur verlof stak hij zonder enige aanleiding mijn broer dood in de Amsterdamse metro. Daarna deed hij een dansje en likte zijn mes af…

Voorjaar

In deze column keer ik terug naar het voorjaar van 2018, als we te horen krijgen dat er in een april een inhoudelijke zitting tegen de moordenaar komt.

Ik zie daar nu al als een berg tegenop. Ik weet dat het een ongelooflijk zware dag zal worden. Dit ondanks de steun van Slachtofferhulp en de voorbereidende gesprekken met onze advocaat over ons spreekrecht en over de mogelijkheid om een vordering in te dienen.

Er is ons verteld dat we tijdig een psychiatrische diagnose moeten overleggen wanneer we in aanmerking willen komen voor shockschade.

Idioot

Volslagen idioot, vind ik dat. Ik ben allerminst bezig met mijn eigen situatie. Ik ben nog steeds volledig overdonderd door alles wat op ons af komt sinds Joost van het leven is beroofd. Ruimte voor therapie, rouwen of het verkrijgen van een diagnose; het is voor mij allemaal nog niet aan de orde.

Het lijkt me bovendien evident dat je psychische schade oploopt wanneer de moord op je dierbare zo gruwelijk is, dat je nauwelijks uit je mond kunt krijgen wat de dader heeft gedaan. Verder zitten we nog met een embargo dat justitie ons heeft opgelegd: een soort spreekverbod want we mogen nog met niemand praten. Hoe moet ik dan in vredesnaam voor een ‘psychiatrische diagnose’ met een derde gaan bespreken wat er is gebeurd?

Daar komt ook nog eens bij dat de wachtlijsten dusdanig lang zijn dat hulp – als ik dat al gewild zou hebben – te lang op zich laat wachten. Tijdig een diagnose verkrijgen is dus in de praktijk volstrekt onmogelijk.

Contrast

Hoe schril is het contrast, bedenk ik me. Voor Joosts moordenaar staat wél onmiddellijk een team aan hulpverleners klaar. Miljoenen spendeert de overheid aan misdadigers die niet eens mee willen werken aan een PBC-onderzoek en het zelfs saboteren.

Wij, nabestaanden, kunnen fluiten naar hulp. Als familielid van een slachtoffer dien je alles zelf te regelen, beland je onderaan de wachtlijst en moet je aan allerlei onmenselijke eisen voldoen, wil je überhaupt voor een schadevergoeding in aanmerking komen.

Aanloop

Voor de inhoudelijke behandeling over een paar maanden begint, moeten we nu eerst naar een pro formazitting tegen de dader.

Net als vorige keer heb ik er gemengde gevoelens over. Met de moordenaar in één ruimte zijn, vind ik gewoonweg een verschrikking. Tegelijkertijd wil ik niets missen van wat er besproken wordt.

Het blijkt dat de zaaksofficier van justitie is verhinderd. Er komt vandaag een plaatsvervanger. De vraag of de dader wel of niet aanwezig is, roept ook nu spanningen bij me op. Nerveus rij ik naar de rechtbank in Amsterdam.

Inzage

Het psychisch onderzoeksrapport over de dader is inmiddels klaar. Daar willen we graag inzage in. We willen later immers gebruik gaan maken van dat spreekrecht en we willen ons kunnen voorbereiden. Onze advocaat vraagt de vervangende officier van justitie tijdens de zitting dan ook om een afschrift van het rapport. Maar dat stuit op weerstand. De officier blijkt alleen een samenvatting te willen verstrekken.

Vreemd. Er schieten meteen allerlei vragen door mijn hoofd. Wat is dit nu weer? Waarom wil het Openbaar Ministerie niet het hele rapport met ons delen?

Onze raadsman merkt op dat we toch écht graag het volledige rapport willen ontvangen. De officier van justitie blijft echter weigeren.

Te gortig

Dat is onze advocaat te gortig. Hij zegt het vreemd te vinden en maar één reden te kunnen bedenken waarom het OM verstrekking tegenhoudt: omdat er belastende informatie over het OM in moet staan.

Ik ben het helemaal met hem eens. En ik ben blij met zijn heldere taal. Maar de advocaat is nauwelijks uitgesproken of de officier van justitie barst in lachten uit.

Ik kan het bijna niet bevatten als dat gebeurt. Totaal overrompeld ben ik. Is dit wel echt? Droom ik? Staat er nu werkelijk een vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie te lachen in de rechtszaal waar gesproken wordt over de ongekend gruwelijke moordpartij op mijn broer?

Schofferend

Respectloos en schofferend naar ons als nabestaanden, vind ik het. Dan grijpt onze advocaat in. Hij vraagt de officier van justitie te stoppen met lachen en zegt in niet mis te verstane bewoordingen dat zijn gedrag ongepast is. Ook de rechters laten van zich horen, roepen de officier tot de orde en lasten een pauze in. Vol ongeloof lopen we de rechtszaal uit. What the hell just happened?

Als de zitting verder gaat, blijkt onmiddellijk dat de rechtbank anders heeft besloten. We krijgen het volledige rapport.

Een overwinning voor ons, maar wat een bizar gedrag van die officier van justitie! Tot op de dag van vandaag heeft het OM verzuimd om ons een uitleg te geven of excuus aan te bieden. Het Openbaar Ministerie doet wel alsof zij slachtofferbejegening hoog in het vaandel heeft, maar wij merken daar niets van.

Privacy

Later vertelt onze advocaat wat er in het rapport staat over Joosts moordenaar. Omdat het veel persoonlijke informatie over hem bevat en de dader, ondanks zijn daad, recht heeft op privacy kan ik er niet veel over kwijt.

We schrikken van het beperkte aantal uren dat de deskundigen de dader konden onderzoeken. Desondanks hebben ze toch een uitspraak hebben gedaan over zijn ontoerekeningsvatbaarheid.

Zoals onze advocaat al vermoedde, beschrijft het rapport ook hoe het OM het heeft laten afweten, terwijl er alle noodzaak was om op te treden. Bizar dat justitie dit heeft laten gebeuren en het ook nog eens in de doofpot wil stoppen.

*Saskia’s vorige column over de moord op haar broer kun je hier teruglezen.