Hoe zit het eigenlijk met het werkgebied van een sociaal rechercheur? Onze hoofdtaken zijn het opsporen en voorkomen van oneigenlijk gebruik en misbruik van uitkeringen. Maar de afgelopen jaren zijn er veel andere werkzaamheden en verantwoordelijkheden bijgekomen.
Neem bijvoorbeeld het verrichten van adresonderzoeken. Een inschrijving in de Basis Registratie Personen van gemeenten hoort correct te zijn omdat er ontzettend veel van afhangt. Denk dan niet alleen aan uitkeringen maar ook aan huur- en zorgtoeslagen, het kindgebonden budget en overige toeslagen. Die voorzieningen horen terecht te komen bij mensen die er daadwerkelijk recht op hebben.
Weinig
Anderzijds zien we tijdens een adresonderzoek ook regelmatig dat mensen eigenlijk te weinig krijgen. Meestal weten zij niet dat er meer voorzieningen zijn waarop ze eventueel recht kunnen hebben.
En soms vallen mensen nét met hun inkomsten onder de bijstandsnorm en zijn zij er niet van op de hoogte dat aanvullende bijstand kan worden aangevraagd. Ik wijs die mensen er in zulke gevallen op dat ze van meer voorzieningen gebruik kunnen maken.
Gemeenten zijn tevens verantwoordelijk voor schuldhulpverlening. Zo kunnen mensen met een minimum inkomen onder meer bijzondere bijstand aanvragen voor de kosten van bewindvoering.
Benadeeld
Helaas zijn niet alle bewindvoerders altijd te goeder trouw. In de praktijk heb ik het zelfs meegemaakt dat een cliënt in een paar jaar tijd voor duizenden euro’s werd benadeeld door de acties van de curator.
In die zaak ontving ik een melding over samenwoning. Van samenwonen bleek geen sprake te zijn maar het gesprek ging al gauw over de financiële situatie van de persoon in kwestie. Door toedoen van de bewindvoerder had deze cliënt extra veel schulden opgebouwd omdat allerlei nota’s niet waren betaald. Ook had de curator nagelaten om toeslagen aan te vragen die deze man toekwamen. Zelfs in het betalen van de hypotheek waren achterstanden ontstaan. Dat had weer geleid tot een achterstandscodering bij het Bureau Krediet Registatie (BKR) waardoor de cliënt langere tijd niet kon profiteren van de lage hypotheekrente.
Klacht
Een kennis van de man heeft uiteindelijk alle schulden betaald waarmee het bewind op verzoek van de cliënt is opgeheven. Vervolgens heb ik deze cliënt ondersteund in het opmaken van een klacht tegen de bewindvoerder voor de rechtbank. Inmiddels is er een hoorzitting geweest. De uitspraak is nog niet bekend.
Als sociaal rechercheur heb ik gelukkig veel goede ervaringen met bewindvoerders. Laten we hopen dat deze trieste zaak een uitzondering blijft.
Bij de gemeente waar ik werk, maak ik verder deel uit van een team van zogeheten ‘boete-ambtenaren’. Zij voeren onderzoek uit als mensen die een uitkering ontvangen de inlichtingenplicht hebben geschonden. Als blijkt dat te veel uitkering verstrekt is, dan bekijkt de boeteambtenaar of zich verwijtbaarheid van de schending van de inlichtingenplicht heeft voorgedaan. Op grond van de onderzoeksresultaten wordt de hoogte van de boete bepaald.
Draagkracht
We dienen tevens rekening te houden met de draagkracht van de cliënt. Dat vraagt om nauwkeurige naspeuringen. Zo moet iemand die heeft verzuimd de juiste inlichtingen te geven, altijd worden gehoord over de vragen wat er is gebeurd en hoe het zover is gekomen.
De persoon in kwestie is uiteraard niet verplicht om onze vragen te beantwoorden. Maar uit het wederhoor kan blijken dat er voor hem of haar verzachtende omstandigheden zijn, of dat zaken anders zijn verlopen dan de overheid veronderstelt. Dat heeft dan weer gevolgen voor de verwijtbaarheid en dus voor de hoogte van de eventuele boete.
Ondermijning
Een ander hot item waarmee veel gemeenten dagelijks te maken hebben, is ondermijning. Dat wil zeggen: situaties waarbij de georganiseerde criminaliteit (de onderwereld) gebruikmaakt van de legale infrastructuren die onze overheid ter beschikking stelt (de bovenwereld).
Concreet gaat het vaak om drugslabs, hennepteelt en het witwassen van crimineel geld in winkels. Maar denk bijvoorbeeld ook aan mensenhandel, arbeidsuitbuiting, seksuele uitbuiting en criminele uitbuiting. Gemeenten hebben de taak om signalen van criminele ondermijning te herkennen en er gezamenlijk met andere instanties zoals de belastingdienst en politie tegen op te treden.
Scherp
Medewerkers op de afdeling burgerzaken, boa’s, consulenten en overige toezichthouders zijn vaak de ogen en oren van gemeenten en dienen scherp te zijn op al die criminele uitwassen.
Als sociaal rechercheur kom ik zelf ook bij uitstek het een en ander tegen dat niet pluis is. Het is dan belangrijk om die gegevens over te dragen aan de juiste persoon of instantie die de criminele praktijken gaat aanpakken. Soms doen instanties dat gezamenlijk.
Al met al blijft het een prachtig vakgebied. De rode draad is voor mij rechtmatigheid. Voorzieningen horen te worden verstrekt aan mensen die dat nodig hebben en die er ook recht op hebben. Wordt daar bewust mee gefraudeerd, dan dient dat rechtgezet te worden.
Plezier
En wie juist te weinig van de voorzieningen gebruik maakt, moet de weg worden gewezen. Een taak die ik altijd met veel plezier uitvoer.
Dit is voor mij alweer de laatste column op deze website. Ik vond het ontzettend leuk om te doen en voor mij voelde het als een eer om als gastauteur gevraagd te zijn.
*Je kunt hier ook de vorige column van Juliette teruglezen: ‘Joop fraudeerde voor ruim een ton met zijn uitkering’.