Verbijsterende uitspraken AMC over Joosts moordenaar

De eerste rechtszitting tegen de moordenaar van mijn broer Joost is geweest. Ik heb opnieuw tijd nodig om bij te komen.

Zo heftig was het, om de dader te hebben gezien. Zijn hele houding raakte mij enorm. Die onverschilligheid, geen enkele empathie, de eisen die hij durfde neer te leggen, het ontkennen van de moord, zijn absurde gedrag. Onpasselijk werd ik ervan. 

Van journalisten hoorden we later dat zij zelden zulk gestoord dadergedrag in de rechtbank hadden gezien. 

Tekening

Er was een tekenaar in de rechtszaal geweest. Alle media hadden de tekening overgenomen. Een realistische tekening die ik overal terugzag. Om vervolgens weer te voelen hoe het was om de dader te zien.

De officier van justitie had tussen neus en lippen door gezegd dat de doodsoorzaak iets was aangepast en daarna definitief werd. Ook al heftig om te horen. Ik was er niet op voorbereid geweest. Emotieloos dreunde de officier op dat Joost zoveel bloed had verloren door de steekwonden dat dat hem het leven had gekost.

Niet om aan te horen. Zo verdrietig en angstig dat Joost dat heeft moeten doorstaan. Ik voel de angst door mijn lijf gieren als ik erover nadenk. 

AMC

Het AMC, dat de dader behandelde, had voor de zitting al laten weten met ons in contact te willen komen. We hadden daar toen nog geen behoefte aan.

Naderhand, ook vanwege die steeds aangepaste versie van het persbericht van het AMC, werd onze behoefte om iemand van dat ziekenhuis te spreken echter groter.

Via onze advocaat werd een gesprek geregeld. Het ziekenhuis wilde een bijeenkomst met de directie en geneesheer-directeur. Maar wat mij betreft stonden zij te ver af van de daadwerkelijke behandelaren van Joosts moordenaar.

Ik wilde de behandelend psychiater vragen kunnen stellen. Hij was tenslotte direct betrokken geweest bij het toekennen van het voor Joost fatale verlof aan de dader. Het AMC ging akkoord met mijn wens.

Gegrift

22 november 2017 was het zover. Ook die dag staat in mijn geheugen gegrift. Ik weet nog precies wat er toen gebeurde.

We zijn in het huis van mijn schoonzus. Omringd met alles van Joost. Zijn foto’s, zijn zoontje van nog net geen jaar, Joosts jas nog aan de kapstok, zijn schoenen nog in de kamer.

Een vriendin past op het kind van Joost en Annemiek. Ze gaat met hem wandelen. Mijn zoontje is net drie maanden oud en nog niet gewend om bij iemand anders te zijn. Ik geef hem nog even de borst voordat het gesprek begint.

De moeder van mijn schoonzus vermaakt mijn kind daarna in een kamer naast ons.

Ongemakkelijk

De spanning is om te snijden als we met het AMC om de tafel gaan. Het lijkt erop dat iedereen zich behoorlijk ongemakkelijk voelt. We zitten vol vragen en zijn benieuwd wat ze te vertellen hebben.

Ik realiseer me dat we best in een lastige positie zitten. We weten niet goed wat zij weten van de details die de officier van justitie een maand eerder bij ons toelichtte. Aangezien dat een ‘embargo-gesprek’ was, moet ik moeite doen om mijn mond niet voorbij te praten.

Het directielid van het AMC blijkt heel formeel en weinig invoelend. Zakelijk, bijna kil. Hij betuigt zijn medeleven en laat weten ‘het incident’ te betreuren. De geneesheer-directeur en de psychiater zijn zichtbaar ontdaan.

We hebben vooral vragen voor de psychiater. Wat we te horen krijgen overtreft al onze verwachtingen.

Op de hoogte

Het AMC was op de hoogte van het strafblad van de dader. De dader was voorwaardelijk vrij, zeggen ze. Dát hadden we niet van de officier van justitie vernomen, het verbaast ons daarom zeer.

Volgens het AMC was de dader opgenomen omdat hij zijn moeder met een mes had bedreigd. Hij was met een zogeheten inbewaringstelling gedwongen opgenomen en beoordeeld door een crisisarts.

Ook horen we dat de psychiatrische stoornis van de dader ten tijde van de moord op Joost ‘niet meer op de voorgrond stond’. De dader had medicatie gekregen voor zijn psychoses en was ‘goed ingesteld’. Er was wel ingeschat dat hij geweld zou kunnen gebruiken of een overval kon plegen tijdens verlof, maar dat was volgens de AMC-psychiater ‘een aanvaardbaar risico’. Dat hij een moord zou plegen hadden ze bij het AMC niet ingeschat, is het verhaal. 

Inslecht

“Deze man heeft een in- en inslecht karakter”, zegt de psychiater dan. “Ik kan niet verantwoordelijk zijn voor dingen die patiënten doen met hun volle verstand. Ik kan alleen inschatten in hoeverre de stoornis die een patiënt heeft hem, dan wel de maatschappij in gevaar brengt.”

We vallen van de ene in de andere verbazing. Het directielid is zichtbaar niet blij met de openhartigheid van de psychiater en probeert steeds het gesprek weer over te nemen.

Hij maakt daarbij een vergelijking met Willem Holleeder. Die heeft volgens het directielid ‘ook moorden gepleegd met zijn volle verstand waarbij geen sprake is van een psychiatrische stoornis’.

Really? Is dit de beste vergelijking die je kunt maken, denk ik. Ik ervaar dit als een totaal ongepaste vergelijking en kan van verbijstering een tijdje geen woord uitbrengen.

Ontkent

Dan vraag ik het directielid over het persbericht van het AMC dat tot drie keer toe veranderd is. Hij doet alsof hij verbaasd is. Hij ontkent zelfs. Als ik aangeef dat ik alle versies heb bewaard en die stukken er wel even bij wil pakken, reageert hij zichtbaar verrast en zegt dat dat niet nodig is. 

Ondertussen begint mijn zoontje te huilen. Ik moet naar hem toe om hem te troosten. Hierdoor mis ik informatie. Met mijn zoontje in een draagdoek sluit ik me even later weer aan bij het gesprek. Staand. Als ik ga zitten, wordt mijn kind weer wakker.

Er wordt dan gesproken over het feit dat de dader meer dan eens niet tijdig terug kwam van verlof. Dat hij zich niet altijd aan de afspraken hield. Dat dat bij het proces hoorde. Dat het op de afdeling van het AMC ‘ingewikkeld met hem was’. Dat hij ‘erg gewelddadig kon zijn’. En dat ‘verlof wat lucht gaf en de situatie hanteerbaar hield’. 

Ontslagen

Bovendien zou de dader een week nadien ontslagen worden uit de kliniek en begeleid gaan wonen. Daar paste verlof bij, wordt er verteld, aangezien hij zich zelfstandig in de maatschappij zou gaan bewegen. 

Ook wordt gesproken over het incident waarbij de dader heet water naar een medewerker van het AMC heeft gegooid. Volgens het AMC werd daarvan aangifte gedaan, maar had het Openbaar Ministerie dat ‘niet opgepakt’.

Het AMC had graag gezien dat de dader terug in detentie was gegaan of in een forensische kliniek zou worden geplaatst. Ze hadden daar meerdere pogingen toe gedaan, maar het was niet gelukt. “Met wat ik nu weet had ik meer moeite gedaan om hem daar te krijgen. Ik zou harder aan de bel getrokken hebben”, zegt de geneesheer-directeur. 

Ik sta perplex. Hoe kan dit allemaal?

Het gesprek wordt afgerond. De mensen van het AMC gaan weg. Wát een heftig gesprek. We praten over alles dat ons is voorgehouden. Ik ben uitgeblust. Kapot. Ik moet ook dit gaan verwerken.

*De vorige column van Saskia lees je hier.